Accessibility links

Иран ядорлық бағдарлама бойынша күрделі жағдайға тап болып отыр.


Сәрсенбі күні Халықаралық атом қуаты агентігі Ираның ядролық бағдарламасына арналған жиынын жандандырады. Мамандардың пікірінше бұл күрделі мәселе. Бір жағынан Парсы шығанағы тұрақсыз аймақ болуы себебінен Иран стратегиялық қару іздеуге міндетті. Екінші жақтан Иран бұндай қаруға ие болар болса, онда ол шектеуге тап болып, Парсы шығанағының елдері өз қауіпсіздігін АҚШтан іздеуге тырысады.

Халықаралық Дағдарыс Тобының Таяу шығыс бойынша бағдарламасының бастығы Роберт Моллейдің айтуынша, егер сіз Ираның не себептен ядролық қаруға ие болуға талпынысын түсінгіңіз келсе оның тарихы 1979-ыншы жылғы Ислам революциясының алдындағы дәуірде жатыр. Бұл ұлтық мақтаныш пен аймақтағы басты ойыншы болу мүдесінен келіп шығады дейді ол. Моллейдің айтуынша, Теғраның түсінігінде соңғы жылдардағы аймақтық қоршаған ортаның нашарлауы, яғыни көршілес Ауғаныстан мен Ирақта мыңдаған АҚШ қосындарының жайғасуы бұл мақсаты жеделдете түсті.

"Иран аймақта жаныашыр одақтастарының жоқ екендігін, керісінше нақты қарсыластарының көп екендігін жақсы ұғынады. Бұл американшыл, не американ қосындары бар елдермен қоршалған, немесе екі жағдай бірден бар екендігі көрнеді. Бұл оның ең қауіпті әрі нақты екі дұшпаны, АҚШ пен Израильге қарсы әскери салада төтеп беруге шамасының жеткіліксіздігі және екеуіне де қарсы тұруға боларлық әскери қару, сондай-ақ шағын көршілерді қорқытып және олардың тыныштығын алу үшін қажет."

Вашингтонда орналасқан Ұлтық Қорғаныс Университетінің ұлтық қауіпсіздікті зертеу бойынша профессоры Рей Такейхтың айтуынша,

"Олар ирандық қорғаныс саласының жоспарлаушылары үшін маңызды жағдайатар болуы мүмкін. Бірақ ядролық қарудың ерекше аймақтық дағдарыстарға шынайы жауап болары екі талай. Мен айтқан болар едім, Ираның ядролық талпыныстарының себебі біршама тар және нақты үлкен қауіптерден шығып отыр. Бұл қауіптер жиынтығы ішінде ең маңыздысы Ирақ пен АҚШ. Мен бұл екі ел, басқа екі елге қарағанда Ираның ядролық бағдарламасының қозғалысқа келуіне басты себепкер болды дер едім."

Сондай-ақ оның айтуынша: "Және ұсыныс : Иран бұндай қаруға ие болуы керек, немесе екі жүзді саясат ұстанады ма ? Басқаша айтқанда ядролық қаруға ие екендігінде сезіктенеді. Бұл елдің ықпалын артырмайды, бірақ елдің стратегиялық дәрменсіздігін артыра түседі. Бір жағынан Иран Солтүстік Корей сипатындағы ядолық қаруға ие болғаны белгілі болса, онда Шығанақ бойының елдері Американың қауіпсіздік шатырының астынан пана табуға барған сайын тырысады."

Бұған қоса дейді ол, егер бұндай қаруға ие болар болса, онда европалықтар, жапондар және басқалар тарапынан көп жақты экономикалық шектеулерге әкелуі мүмкін. Ал қазірдің өзінде Иран экономикасы көтерім күйде тұрғанда жағдайды одан бетер құлдырата түседі.
XS
SM
MD
LG