АҚШ-тың Қазақстандағы елшісі Ричард Хоугланд қаңтардың 5-інде Астанада дипломатиялық қызметінің аяқталуына байланысты баспасөз мәслихатын өткізді. Елші өзі жұмыс істеген кезеңдегі ең басты жетістіктер ретінде Қазақстанда МАГАТЭ стандарттарына сәйкес ядролық материалдар сақтау жобасының аяқталғанын, Ауғанстандағы НАТО әскеріне қажет жүк жеткізу бойынша жасалған жаңа келісімдерді және Астанада өткен ЕҚЫҰ саммитін атады.
Баспасөз мәслихатында әңгіме «Уикиликс» вебсайты арқылы тарап кеткен құпия мәліметтер жайлы, президент Назарбаевтың өкілетін 2020 жылғы желтоқсанның 6-сына дейін ұзарту туралы ұсыныстың төңірегінде өрбіді.
«ҚҰПИЯ ДӘНЕҢЕСІ ЖОҚ»
Ричард Хоугланд АҚШ-тың Қазақстандағы елшілігінің дипломатиялық поштасынан қолды болып, «Уикиликске» шығып кеткен-мыс деректерді жоққа шығарып әуре болмады. Атышулы вебсайттың иесі Джулиан Эссанжды тұтқындаудың сөз бостандығын шектеуге қатысты жоқ екенін айтып өтті.
«Біреу сіздің пәтеріңізге бұзып кіріп, хаттарыңызды ұрлап әкетсе, сосын оны БАҚ арқылы жария қылып жіберсе, сізге ұнар ма еді?» деп бір тоқтады елші.
«Уикиликсте» шыққан бірқатар мәліметтерді қайсыбір елдердің арнайы қызмет орындары қолдан жасауы мүмкін екенін ескерткен елші осы дау-дамайдың кесірінен Ливиядағы АҚШ елшісінің қызметінен кететінін айтып қалды.
Хоугланд АҚШ елшілігінің дипломатиялық хат-хабарына қатысты Қазақстандағы реакцияны сипаттай отырып, өзіне жергілікті бір дипломаттың «Сіздер Қазақстанның шенеуніктері туралы сорақы нәрселер айтады екенсіздер. Бірақ біз сіздер туралы одан да жаман қылып айтамыз» дегенін әзіл ретінде келтірді. АҚШ елшісіне қазақстандық бір депутат жарияланған мәліметтердің ішінде ешқандай құпия жоқ екенін айтыпты.
САУДАБАЕВТЫҢ «ДӘЛЕЛДЕРІ»
Ричард Хоугланд баспасөз мәслихатының алдында Қазақстанның мемлекеттік хатшысы-сыртқы істер министрі Қанат Саудабаев екеуінің арасында болған ұзын-сонар әңгіменің де ұштығын жеткізді.
Түскі ас кезіндегі әңгіме-дүкен кезінде президент Назарбаевтың өкілетін ұзарту жайы да сөз болыпты.
– Саудабаевқа оны өте мұқият тыңдап шығуға әзір екенімді айттым. Өйткені Қазақстанның ұстанымын білгім келді. Ол маған бұл мәселе неліктен Қазақстанның демократия туралы түсінігіне сәйкес туып отырғанын түсіндіретін бірқатар дәлел келтірді. Оның айтуынша, әрі-беріден соң бұл – Қазақстанның ішкі мәселесі, – деді елші.
– Мен оған: «Иә, бәрін де түсінемін. Бірақ бұл – әрі халықаралық мәселе. Өйткені Қазақстанның халықаралық міндеттемелері бар емес пе?» дедім, – дейді америкалық дипломат.
Ричард Хоугланд Азияда демократия орнату мүмкін емес деген сияқты көзқараспен келіспейтінін мәлімдеді. Үлгі ретінде Жапония, Оңтүстік Корея, Үндістан мен Индонезияны атап өтті. АҚШ елшісінің айтуынша, азаматтарда «иә» немесе «жоқ» деген жауап беруді ғана талап ететін сұрақтардан басқа да таңдау еркі болуы тиіс. Әр алуан идеялар мен әртүрлі тұлғаларды салыстырып отырып, таңдау жасау хақы болуы керек.
Қазақстаннан кетіп бара жатқан дипломат референдум туралы соңғы кесімін айтуға асықпайды. «Министр Саудабаев та, мен де ұстанған көзқарасымызды өзгертпеген күйі қалдық. Бірақ бұл мәселені ары қарай талқылап тұратын болып келістік», - деді ол.
2011 жылғы қаңтардың 4-інде АҚШ елшілігі ресми мәлімдеме жасап, Қазақстан президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың өкілетін ұзартуға қатысты АҚШ үкіметінің ұстанымын жариялаған болатын. Құжатта егер осы мәселе бойынша ұлттық референдум өтіп, ол Қазақстан конституциясы кепілдік беретін президент сайлауын алмастыратын болса, мұндай шараның елдегі демократия үшін кері кету екені жазылған.
Ричард Хоугланд бұл мәлімдеменің тұрақты принциптерден туатын ұстаным екеніне, жекелеген адамдардың көзқарасына еш қатысы жоқ екеніне баса назар аударды. Тәжірибелі АҚШ дипломаты Пәкістандағы елшінің орынбасары болып тағайындалыпты. Хоугланд Ауғанстан мен Пәкістанда бұрын да қызмет атқарған білікті маман болып саналады.
