Украиналық журналист Сергей Лефтер мамырдың 6-сы күні босап шықты. Ол тұтқында болған Славянск қаласы «Донец халық республикасы» деп жарияланған Украинаның шығыс аймағында орналасқан.
Азаттық: - Сізді тұтқында ұстаған кісілер туралы айтып берсеңіз. Сізді олар шынымен тыңшы деп ойлады ма?
Сергей Лефтер: - Менен олар басында шынымен күдіктенді. Бәрімізден күдіктенді, әсіресе Днепр өзенінің арғы бетінен келгендерді «Оңшыл сектор» өкілдері не «бандерашылар» деп ойлады. Олар кез келген адамға, әсіресе шеттен келгендерге күдікпен қарайды. Әуелі бізді тексеріп, тергей бастады. Құжаттарымызды мұқият қарап шықты. Олар мені тыңшы деп ойлады. Себебі, ұстаған кездерінде "Ашық диалог" қорының үйлестірушісіне Донецкідегі жағдайды баяндап жатқан едім. Кейін тергеу барысында олардың қойған сұрақтарына қарап, журналист екеніме көздері жеткенін байқадым. Бірақ олар «Оңшыл сектормен» байланысым туралы ақпарат алуға тырысты. Журналист екенімді білсе де әлеуметтік желілерден мен туралы ақпарат іздеп, Майданда болғанымды анықтады. Бұл оларға өте жаман нәрсе болып көрінді.
Азаттық: - Олар журналистерге жақсырақ қарады ма?
Лефтер: - Журналистерді басқалардан гөрі көп ұрмады. Журналистерге тәуір қарады. Бірақ бұл жағдайымыз жақсы болды деген сөз емес. Біреуді тұтқында ұстаудың өзі - өте сорақы әрекет. Басқалармен салыстырғанда біздің жағдайымыз жақсырақ болды. Бірақ олар мені бірнеше рет ұрды.
Азаттық: - Қандай жағдайда ұстағандарын айтып берсеңіз.
Лефтер: - Бізді олар үш бөлмелі жертөледе ұстады. Жерде ұйықтадық. Тұтқынға бізден бұрын түскендер олар берген есіктер мен киімдерден төсек жасап алып, соған жатып жүрді. Ең үлкен бөлме солардікі болды. Кейіннен түскендер орындықтарға жартылай отырған күйі ұйықтап жүрді. Мен де басында солай жартылай отырып ұйықтадым. Жертөле суық әрі сыз тартып тұрды. Жүріп-тұруға мүлде рұқсат жоқ. Дәретхана - сыртта. Сұранғандарды далаға алып шығады, сол кезде таза ауа жұтып қаласың. Бұрыннан отырғандарды және тағы бірнеше адамды аула сыпыруға сыртқа алып шығады. Бізді мәжбүрлеген жоқ, «көмектессеңдер» деп сұрады. Олардың өтініші - бізге бұйрық болып көрінді. Сыртқа шығып, қоқыс тасып, аула тазалап, 10-20 минут таза ауамен демалып, сергіп қайтып жүрдік. Бұл бізге жасалған жақсылықтай көрінді.
Азаттық: - Қалай тамақтандырды?
Лефтер: - Күніне екі мәрте тамақ беріп тұрды. Әлдебір ботқа, суп не борщ. Шайды үзбей әкеліп тұрды, себебі күн суық болды. Бұрыннан отырған жергілікті тұрғындарға туыстары тамақ әкеліп, сәлем-сауқат беріп тұрды. Ол бізге көп жәрдем болды, олар тамақтарын бөлісіп отырды.
Азаттық: - Сіздерді тұтқында ұстаған адамдар туралы не айтасыз? Олар кімдер?
Лефтер: - Олардың арасында бұрынғы әскерилер, қару ұстаған жай адамдар болды. Ұйымдасқан топ, әрине. Нақты бұйрық беріледі, ол бұйрықтар орындалады - анархия жоқ, бәрі әскердегідей қатал.
Азаттық: - Араларында ресейліктер болды ма?
Лефтер: - Болған жоқ. Ресейден арандатушылар және басқа адамдар келіп жатыр деген ақпарат болған. Бірақ менің білуімше, олар тұтқындар мәселесімен айналысқан жоқ. Ол жертөлеге ондай ешкім келген жоқ. Адамның бетіне қарап, оның Ресейден келген-келмегенін айта алмайсың ғой. Өзара сөйлескен сөздерінен байқағаным - ол жерде Ресейден келген ешкім болған жоқ. Барлығы жергілікті адамдар болды. Көбіне сол маңайдың тұрғындары, қалғандары - Украинаның басқа бөліктерінен, басқа қалаларынан келгендер. Мүмкін Ресейдің әскери барлау қызметінің өкілдері, арандатушылар болған да шығар, бірақ олар басқа шаруалармен айналысқан сияқты.
Азаттық: - Сіз тұтқында отырған кезде сонда болған «Оңшыл сектордың» екі адамын өлтірді. Олармен тілдесіп пе едіңіз?
Лефтер: - Иә. Оларға «сендерге тимейміз» деп уәде берген. Бірақ кейін... Оларды негізі түнде алып келді. Олар "Оңшыл сектордан" екендерін мойындады. Мұны олар тергеуден бұрын-ақ айтты. Шамамен бір күннен соң оларды бір жаққа алып кетті. Кейіннен сол екі жас жігіт пен депутат Владимир Рыбакты өлтіріп тастағанын естідім.
(Дмитрий Волчек пен Роберт Коалсонның мақаласын ағылшын тілінен аударған – Мұхтар Екей)
Азаттық: - Сізді тұтқында ұстаған кісілер туралы айтып берсеңіз. Сізді олар шынымен тыңшы деп ойлады ма?
Сергей Лефтер: - Менен олар басында шынымен күдіктенді. Бәрімізден күдіктенді, әсіресе Днепр өзенінің арғы бетінен келгендерді «Оңшыл сектор» өкілдері не «бандерашылар» деп ойлады. Олар кез келген адамға, әсіресе шеттен келгендерге күдікпен қарайды. Әуелі бізді тексеріп, тергей бастады. Құжаттарымызды мұқият қарап шықты. Олар мені тыңшы деп ойлады. Себебі, ұстаған кездерінде "Ашық диалог" қорының үйлестірушісіне Донецкідегі жағдайды баяндап жатқан едім. Кейін тергеу барысында олардың қойған сұрақтарына қарап, журналист екеніме көздері жеткенін байқадым. Бірақ олар «Оңшыл сектормен» байланысым туралы ақпарат алуға тырысты. Журналист екенімді білсе де әлеуметтік желілерден мен туралы ақпарат іздеп, Майданда болғанымды анықтады. Бұл оларға өте жаман нәрсе болып көрінді.
Азаттық: - Олар журналистерге жақсырақ қарады ма?
Лефтер: - Журналистерді басқалардан гөрі көп ұрмады. Журналистерге тәуір қарады. Бірақ бұл жағдайымыз жақсы болды деген сөз емес. Біреуді тұтқында ұстаудың өзі - өте сорақы әрекет. Басқалармен салыстырғанда біздің жағдайымыз жақсырақ болды. Бірақ олар мені бірнеше рет ұрды.
Азаттық: - Қандай жағдайда ұстағандарын айтып берсеңіз.
Лефтер: - Бізді олар үш бөлмелі жертөледе ұстады. Жерде ұйықтадық. Тұтқынға бізден бұрын түскендер олар берген есіктер мен киімдерден төсек жасап алып, соған жатып жүрді. Ең үлкен бөлме солардікі болды. Кейіннен түскендер орындықтарға жартылай отырған күйі ұйықтап жүрді. Мен де басында солай жартылай отырып ұйықтадым. Жертөле суық әрі сыз тартып тұрды. Жүріп-тұруға мүлде рұқсат жоқ. Дәретхана - сыртта. Сұранғандарды далаға алып шығады, сол кезде таза ауа жұтып қаласың. Бұрыннан отырғандарды және тағы бірнеше адамды аула сыпыруға сыртқа алып шығады. Бізді мәжбүрлеген жоқ, «көмектессеңдер» деп сұрады. Олардың өтініші - бізге бұйрық болып көрінді. Сыртқа шығып, қоқыс тасып, аула тазалап, 10-20 минут таза ауамен демалып, сергіп қайтып жүрдік. Бұл бізге жасалған жақсылықтай көрінді.
Азаттық: - Қалай тамақтандырды?
Лефтер: - Күніне екі мәрте тамақ беріп тұрды. Әлдебір ботқа, суп не борщ. Шайды үзбей әкеліп тұрды, себебі күн суық болды. Бұрыннан отырған жергілікті тұрғындарға туыстары тамақ әкеліп, сәлем-сауқат беріп тұрды. Ол бізге көп жәрдем болды, олар тамақтарын бөлісіп отырды.
Азаттық: - Сіздерді тұтқында ұстаған адамдар туралы не айтасыз? Олар кімдер?
Лефтер: - Олардың арасында бұрынғы әскерилер, қару ұстаған жай адамдар болды. Ұйымдасқан топ, әрине. Нақты бұйрық беріледі, ол бұйрықтар орындалады - анархия жоқ, бәрі әскердегідей қатал.
Азаттық: - Араларында ресейліктер болды ма?
Лефтер: - Болған жоқ. Ресейден арандатушылар және басқа адамдар келіп жатыр деген ақпарат болған. Бірақ менің білуімше, олар тұтқындар мәселесімен айналысқан жоқ. Ол жертөлеге ондай ешкім келген жоқ. Адамның бетіне қарап, оның Ресейден келген-келмегенін айта алмайсың ғой. Өзара сөйлескен сөздерінен байқағаным - ол жерде Ресейден келген ешкім болған жоқ. Барлығы жергілікті адамдар болды. Көбіне сол маңайдың тұрғындары, қалғандары - Украинаның басқа бөліктерінен, басқа қалаларынан келгендер. Мүмкін Ресейдің әскери барлау қызметінің өкілдері, арандатушылар болған да шығар, бірақ олар басқа шаруалармен айналысқан сияқты.
Азаттық: - Сіз тұтқында отырған кезде сонда болған «Оңшыл сектордың» екі адамын өлтірді. Олармен тілдесіп пе едіңіз?
Лефтер: - Иә. Оларға «сендерге тимейміз» деп уәде берген. Бірақ кейін... Оларды негізі түнде алып келді. Олар "Оңшыл сектордан" екендерін мойындады. Мұны олар тергеуден бұрын-ақ айтты. Шамамен бір күннен соң оларды бір жаққа алып кетті. Кейіннен сол екі жас жігіт пен депутат Владимир Рыбакты өлтіріп тастағанын естідім.
(Дмитрий Волчек пен Роберт Коалсонның мақаласын ағылшын тілінен аударған – Мұхтар Екей)
