Азаттық: - Бисенғалиев мырза, Англияда, Үндістанда, Францияда үйіңіз бар. Өзіңізді қай елде жайлы сезінесіз?
Марат Бисенғалиев: - Қазір Англияда үйім жоқ. Үндістанда тұратын апартаментті ұлттық орталық берген. Оны өз үйім десем де болады, бірақ қожайыны мен емес. Қазір өзімді Францияда жайлырақ сезінемін.
Өкінішке орай, балаларым менімен бірге саяхаттай алмайды. Францияда да, Англияда да мектеп тәртібі қатал. Сабақтан бір күн қалса, үлкен айыппұл салады. Мұны дұрыс деп есептеймін. Бала-шағам осында болғандықтан, өзімді Францияда жайлы сезінемін.
Зарығып көрген ұлым Тарлан бес жаста. Жартылай француз болғанымен, құйып қойған өзім. Қызым Шорай тоғыз жаста. Айтпақшы, екеуінің есімдері француз тілінде әдемі естіледі. Бір қызығы айпад, айфон болса да, екеуі де кітап оқығанды жақсы көреді. Бірінші некеден туған үлкен қызым Арухан ән айтады, киноға түседі. Бұлар шоу-бизнестегі ең ауыр мамандықтар ғой. Оған мүлде көмектеспеймін, бәріне өз күшімен жеткен. Жуырда Нью-Йоркте «Абай» және «Шәкәрім» сюитасындағы партияны жеке дауыспен айтты. Бұл партияны Карл Дженкинс қызымның дауысына ыңғайлап арнайы жазды.
Францияда тұрамын деп ешқашан ойламаппын. Жұбайым тарихи отанына оралғысы келді. Бірақ француз тілінде дұрыс сөйлей алмай жүрмін. Балаларым үш тіл біледі, Францияда қазақ тілі аса қажет емес. Қазір қазақ тілін үйреніп жүрген үлкен қызым сияқты олар да біртіндеп үйренер.
Азаттық: - Жуырда Нью-Йоркте өткен «Абай» және «Шәкәрім» сюиталарыңыздың премьерасы қалай өтті?
Марат Бисенғалиев: - Әлемдік премьерасы Нью-Йоркте өткендіктен, Алматыда Дженкинс жазған сюиталардың бірер нөмірін ғана ойнадық. Премьера жақсы өтті, қалай орындалғанына да, көрерменнің ықыласына да риза болдым. 2005 және 1994 жылдары Нью-Йорктегі Карнеги-холлда ойнағанмын. Ол концерттерде мұндай ықылас, қошемет болмаған. Билет те жақсы сатылды, концертке жұрт көп жиналды.
Жұрт биске шығуымызды талап етіп, қол соғып, ұзақ тұрып алды. Әдетте екі сюита ойнағанда биске шықпайды, сондықтан оны жоспарламаған едік. Ақыры оркестрмен кеңесіп, «Тілеп» (Торғай өңірінің атақты қобызшысы Тілепке арналған) жобасындағы пьесаны ойнап бердік. Акустикасы ғажап мұндай залда өнер көрсету - әр музыканттың арманы. Музыканың өзі де Батыс тыңдарманына арнап жазылған еді.
Бұл сюиталарды Алматыдағы Опера театры мен Республика сарайында ойнаған кезде мұндай реакция болмаған еді. Меніңше, Қазақстандағы тыңдармандардың шаблондары көп. Бізде әуенді ескі көзқараспен қабылдайды, мұнымды жұрттың көбі күпірлік деп есептейтін шығар. Ал Батыс жұрты біздің өнерімізді таңсық көріп, қызығып тыңдайды.
Батыстағы ел «Абай» мен «Шәкәрімді» Карл Дженкинстің әуені деп есептейді. Өкінішке орай, онсыз болмайды. Қазақ музыкасы мен қазақ ұлтын Карл Дженкинстен артық насихаттаушы іздеп керегі жоқ. Жұрттың көбі Моцартты сникерстің жарнама ролигімен байланыстырады ғой, сол сияқты Абайды да Карл Дженкинстің әуенімен қабылдайды. Өмір болғандықтан, онсыз болмайды.
Азаттық: - Бірде «Қазақстанда ойнағым келмейді» деп айтқаныңыз бар еді. Неліктен?
Марат Бисенғалиев: - Қазақстанда өткізетін концерттеріме үлкен жауапкершілікпен қараймын. Өйткені туған-туыс, жора-жолдас, бақталастарыңның алдына шығу - жауапты іс. Жұрт концертке рахаттанып музыка тыңдау үшін емес, көбінесе өнерімді бағалап, сыбырласып, кемшіліктерімді талқылау үшін келеді. Ал кемшіліксіз болмайды, өйткені бұл – жан қиналатын ауыр еңбек. Мойынға, омыртқаға, қолға күш түседі. Кейде мен де сүлдерім құрып, әрең ойнаймын, бірақ аспапта ойнаушылар әншілер сияқты емес, алған жарақатын жұртқа жарияламайды.
Азаттық: - Сізге чех скрипкашысы Ваши Пршигода ұнайтынын, «Оған ешкімді теңестірмеймін» дегеніңізді білеміз. Ал қазақстандық скрипкашылардың өнерін қалай бағалайсыз, жалпы Қазақстанның мәдени саясатынан қандай кемшіліктерді көресіз?
Марат Бисенғалиев: - Тұңғыш скрипкашымыз Айткеш Толғанбаевты атар едім. Ол жайлы жазылған кітапты оқыдым, өзімен таныс болдым. Оның тағдыры туралы фильм түсірсе, рөлін қуана-қуана ойнар едім. Ол кезінде Қазақстанға жер аударылған еврейлерден дәріс алған. Барлық дүние салыстырмалы ғой - мәдениет саласын мүлде қолдамайтын Үндістанға қарағанда, Қазақстанның күні көш ілгері. Үндістанды көп жылдар отарлаған ағылшындар мәдениетке мүлде көңіл бөлмеген. 2003 жылы Үндістанға барып, Мумбай қаласында біздің Күләш Байсейітова атындағы сияқты арнайы мектеп ашып (жұмыс істегеніне екі жылдан асты), кәсіби оркестр құрдым. Қазір ол жақта жалғыз оркестр - сол. Оларға Қазақстандағы сияқты мемлекеттік мектептер ашуды ұсындым. Кейбір тактикалық қателіктерін сынауға болар, бірақ Қазақстанның мәдени саясатының стратегиялық ұтымды тұстары бар. Қазақстанда әлемдік деңгейдегі туындылар жетеді, енді өз дәстүрлерімізді сақтау керек.
Тарихтан сабақ алып, көрші елдермен, әсіресе Ресей мен Қытай сияқты алып елдермен тату болу керек. Осы тұрғыдан еліміздің қазіргі билігінің дипломатиялық саясатын қолдаймын.
Азаттық: - Украинадағы соғыс немен аяқталады деп ойлайсыз? Қазақстанда Украинадағы дағдарысқа қатысты қоғамдық пікір екіге жарылды.
Марат Бисенғалиев: - Кез келген соғыс қайыршылыққа ұшыратады. Бұл соғыстан әуелі Украина, кейін Ресей де зардап шегеді. Менің жеке пікірім: бауырлас халықтар бір-бірін өлтіріп жатқан соғыс - үлкен қасірет. Бұл соғыс - Грузия мен Ресей соғысы сияқты қателік. Кез келген ел көршілерімен тату қарым-қатынаста болуы тиіс, проблема барлық елде жетеді. Тарихтан сабақ алып, көрші елдермен, әсіресе Ресей мен Қытай сияқты алып елдермен тату болу керек. Осы тұрғыдан еліміздің қазіргі билігінің дипломатиялық саясатын қолдаймын.
Азаттық: - Сұхбат бергеніңіз үшін рахмет.
