АСТАНА: Биыл Қазақстандағы қызмет көрсететін кәсіпорындардың қаржы айналымы 274 млрд. теңгені, оның ішінде олардың басты салалары бойынша айналым – 220,5 млрд. теңгені құрады. Бұл өткен жылдың осындай кезеңімен салыстырғанда – тұрақты бағамен алғанда – 33,4 пайызға жоғары. Қызмет көрсету ауқымының жалпы көлемі – коммерциялық саланы айтпағанда, компьютерлік қызмет, демалыс, мәдени және спорттық шаралар ұйымдастыру мен қозғалмайтын мүлік саласындағы қызмет есебінен өскен.

Талдықорғанда 21 мамырда өткен сотта негізгі сотталушылардың бірі Абзал Шынасыл 16 жастағы Шерзат Полатты өлтірмегенін, сотталушылармен өзара келісіп, тергеу кезінде “қылмысты мойнына” алғанын айтты.

- Мойныма алған себебім, біз Талғар қаласында полиция басқармасында болған кезімізде тергеушілер “мұны бір адам істеді. Бір адам мойындарыңа алмасаңдар қиын болады” деді. Бізді Қонаев қаласына этаппен алып кететін болды. Газельдің ішінде Равиль Сәкиев, Шыңғыс Белғожев, Азамат Тоқтаубаев төртеуміз болдық. Сол кезде сөйлестік. Равиль Сәкиев "мынаны бір адам істеді. Бір адам мойындасын. Мойындамаса бәрімізге қиын болады" деді сол кезде, - деді Абзал Шынасыл сотта.

Оның сөзінше, Шерзат Полаттың ағасы Нұрғанат Ғайыпбаевқа (былтыр қыста қаза болған) пышақ сұққанын басқа біреу мойнына алуы тиіс болған.

Ол сотта Ғайыпбаевқа үш рет пышақ сұққанын мойындап, мылтық атқаны үшін ызаланып, солай істегенін жеткізді.

Ол Шерзат Полатты ұрғанын да мойындады.

“Шерзат Полат жерге құлады. Оның неден құлағанын білмеймін. Шалынып құлаған шығар деп ойладым. Ол отырып қалды. Сол кезде “Скорый, скорый” деп айғайлап жатты. И ұрдым. Сол кезде арқамнан біреу тартты. Қарасам, танымайтын Дархан Әскентай екен. Оны танымағандықтан екі рет ұрып жібердім. Нұрғанат Ғайыпбаев қашып кетті екен десем - бейнежазбадан көрдім - оны сүйреп алып кеткен екен. Бардым. Барған кезде ол етбетімен жатты. Құйымшағы ашық жатыр екен. Төс қалтамдағы пышағымды алдым да пышықтың ұшын 1-2 сантиметр ұстап, жамбасына үш рет сұғып алдым. Бәрі “кеттік, кеттік” деген соң көлікке отырып кеттік” деді Абзал Шынасыл.

21 мамыр күні сотталушылардан жауап алу аяқталды. Сотта соңғы жауап берген Дидар Қалиахмет те жауап берді. Ол сотта төбелеске қатыспағанын айтты. "Неге көмек сұрағандарға көмек бермедіңіз?" деген сұраққа ол "қорқып, не істерін білмей дағдарып тұрып қалғанын" айтты.

Істе 9 айыпталушы бар. Қылмыстық іс бас-аяғы 62 томнан тұрады.

• 2024 жылғы 4 қазанда Шерзат Полаттың отбасы жалға алып отырған Талғардағы дүкенге тауар сатып алуға келген адаммен арадағы даудың аяғы жанжалға ұласқан; әлгі адам көмекке достарын шақырып, төбелес барысында суық қару қолданылған. Оқиға салдарынан пышақтан өлімші болып жараланған жасөспірім сол жерде қаза болды. Кейін марқұмның отбасының үйі өртеніп, полиция ауданда күзетті күшейткен. Оған дейін Шерзаттың туыстары әкімдік алдына жиналып, тергеуді ашық әрі әділ жүргізуді талап еткен.
• Ішкі істер министрі Ержан Сәденов бұған дейін Шерзат Полаттың қазасы бойынша іс "Адам өлтіру", "Бұзақылық", "Қорқыту", "Қылмысты жасырып қалу" және "Қылмыс туралы хабарламау" баптары бойынша тергеліп жатыр деп хабарлаған. "Қасақана кісі өлтіруге қатысы бар" деген күдікке ілінген сегіз адам, "Қылмыс туралы хабарламау" бабы бойынша күдікті үш адам сот санкциясымен қамауға алынған еді.
• Әлеуметтік желіде "Талғардағы қылмысқа жүгенсіз кеткен "Хутор" бандасының қатысы бар" деген ақпарат тарады. Алайда полиция мұндай топ барын жоққа шығарды. Аудан тұрғыны Хасан Қасымбаев әлеуметтік желіде өзі жайлы тараған әлгі ақпаратты жоққа шығарып, жұрттан өзі туралы жалған хабар таратпауды сұрап мәлімдеме жасаған. Қарашада Қасымбаев 2021 жылы маусым айындағы оқиғаға байланысты "Денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтiру" және "Адам ұрлау" баптары бойынша күдікке ілініп, тергеу сотының шешімімен екі айға қамауға алынды.
• Қоғамда резонанс туғызған Шерзат Полаттың өлімінен кейін Алматы облыстық полиция департаменті бастығының бірінші орынбасары, Талғар аудандық полиция басқармасының бастығы, департаментке қарасты экстремизммен күрес басқармасының бастығы, криминалды полиция басқармасының және ұйымдасқан қылмыспен күрес басқармасының жетекшілері, тағы бірнеше лауазымды адамдар қызметтен босатылды.
• Былтыр 9 желтоқсанда Шерзат Полаттың туысы Нұрғанат Ғайыпбаев қайтыс болды. Полиция "марқұм өзіне қол салған" деген алдын ала болжам барын хабарлады. Марқұмның жақындары Ғайыпбаевтың "суицид жасағанына" сенбейтінін айтқан.
• Нұрғанат Ғайыпбаевтың қазасынан кейін Шерзат Полаттың жақындары әкімшілік жауапқа тартылды. Марқұмның әкесі Қаржаубай Нұрымов 15 күнге қамауға алынып, үстінен қылмыстық іс қозғалған еді. Онымен бірге екі туысы 15 күнге қамалып, тағы біреуіне айыппұл салынған.

«Алға, Қазақстан» тіркелмеген оппозициялық партиясының лидері, марафоншы Марат Жыланбаевқа адвокаты Мейіржан Досқараев кіріп шықты. “Белсенділер экстремист емес” тобы Степногорскіге барған адвокат пен белсендіні қолдаған жақтастарының видеосын жариялады.

“Қазір жағдайы жақсы дейтіндей ешнәрсе жоқ. Өйткені осы аштықтан кейін денесі ісіп кеткен. Тұзды тамақтан дейді. Дәрігер тексеріп, анализ бәрін алған. Қазір сол дүкенге барып, ішінде дүкен бар ғой, сол дүкеннен тұзы жоқ тамақ, су алсам ба деп ойлаған. Бірақ оған арыз жазып, рұқсат алу керек екен. Сол бойынша қазір бастығына кіріп шықтым. Айттым. Сондықтан әзірге жағымды ешнәрсе жоқ” деді адвокат Мейіржан Досқараев видеода.

Адвокаттың сөзінше, қазір түрме әкімшілігі Жыланбаевтан бұрынғы басшылық рұқсат берген заттарын (ағаш жонатын, сурет салатын заттар, шағын тоңазытқыш тағы басқа) мекемеден алып кетуді талап етіп отыр. Оның сөзінше, Жыланбаев наурыздан бері бірде-бір газет алмаған. Оған жазылған хаттар да жетпейді. Ең соңғы хатты былтыр тамызда алған.

Телеграм-арнаның хабарлауынша, бүгін адвокатпен қатар белсендінің жақтастары да Степногорскідегі N4 мекемеге барған.

Бұған дейін Жыланбаевқа түрмеден телефон шалуға тыйым салынғаны хабарланған еді.

Марат Жыланбаев сәуірде бастаған аштық акциясын 4 мамырда - 40 күн толғанда тоқтатқан. Жұбайы оның ағзасы әлсіреп, диарея басталғанын айтқан. Оның сөзінше, күйеуі қаншама протест жасаса да әлі күнге дейін не сурет салуға, не жүгіруге рұқсат берілмей отыр.

Өткен аптада әйелі Жыланбаевтың орамал, төсек жайма, өзге де жеке заттары тәркіленгенін айтқан еді. Ал ҚАЖД жоққа шығарған.

2023 жылы қарашада Астана соты Марат Жыланбаевты "экстремистік ұйым ісіне араласты" және "экстремизмді қаржыландырды" деген айып бойынша 7 жыл түрмеге кескен. Жыланбаев пен оның жақтастары тағылған айыптарды саяси астары бар деп жоққа шығарды.

Қазақстандық құқық қорғаушылар оны "саяси тұтқындар" тізіміне қосқан. Ресми Астана елде саяси тұтқын жоқ, ешкім саяси ой-пікіріне бола қудаланбайды деумен келеді.

Халықаралық адам құқықтарын қорғау ұйымдары Қазақстан билігін белсендіні босатуға шақырып келеді. International Partnership for Human Rights ұйымы жақында Жыланбаевқа бұлдыр әрі нақты емес тұжырымдармен тағылған айыптар оның бейбіт оппозициялық қызметі үшін кек алу мақсатында қозғалған деп мәлімдеді.

Қазақстанның шығысында Аягөз гарнизонында әскери борышын өтеген үш апта бұрын әскерге шақырылған сарбаз көз жұмды. Оның өліміне менингит себеп болғаны айтылды.

Сарбаз биыл 25 сәуірде Солтүстік Қазақстан облысынан әскерге әкетілген. 16 мамырда кешке сарбаз өзін жайсыз сезініп тұрғанын, дене қызуы көтерілгенін айтқан. Ізінше ауруханаға жатқызылған.

"Бастапқы тексеру және емдеуден кейін сарбаздың жағдайы жақсармады. 17 мамырда қосымша тексеру жүргізілді, оның ішінде УДЗ (бас және мойын тамырларының ультрадыбыстық доплерографиясы - ред.) және КТ (компьютерлік томография) жүргізілді. Нәтижесінде науқас әрі қарай ем алу үшін Аягөздің орталық аудандық ауруханасына ауыстырылды. 18 мамырда сарбаздың жағдайы күрт нашарлады. Реанимация бөлімінде көрсетілген барлық медициналық көмек пен қарқынды терапияға қарамастан, оны аман алып қалу мүмкін болмады" деп хабарлады Қазақстан қарулы күштеріне қарасты құрлық әскері қолбасшылығының баспасөз қызметі.

Оның өліміне қатысты қылмыстық іс қозғалған.

Orda сайтының жазуынша, марқұмның туыстары сарбазға омыртқа ауруы және көру қабілетінің нашарлауы диагноздары қойылғанын айтқан. Ол әскери қызметке жарамсыз болған, бірақ соған қарамастан оны танк бөліміне жіберген.

Марқұмның анасының сөзінше, 22 сәуірде түнде оның үйіне екі әскери қызметкер барып, қоқан-лоқы жасаған.

"Ұлым әскери қызметтен қашып жүргенін айтып, "қылмыстық жауапкершілікке тартыласыңдар" деп қоқан-лоқы көрсетті. Істі әскери прокуратураға тапсырады деді. [Әскерден бас тартсаңдар] 4 млн теңге айыппұл төлейсіңдер деп айтты. Бізде ондай ақша жоқ. Өзіміз пәтер жалдап тұрып жатырмыз. Таңертең оны әскерге алып кетті. Ол кезде жұмыста едім. Оны пойызға мінген кезде ғана көре алдым. Тұрақты түрде хабарласып тұрдық. Ештеңеге шағымданбаған еді. Кенет ұлым жансақтау бөліміне түсті. Командирі "бәрі жақсы болады, алаңдамаңыз" деген. Біз сенбей, туысымызды жібердік. Ол Саламат есінен танып қалды деді. Оған таңертең бардым. Сол күні күндіз оның жүрегі тоқтады" деді марқұмның анасы.

Кейінгі үш жылда Қазақстан әскерінде 270 әскери қызметкер қаза болды, 86-сы өзіне қол жұмсаған. Қаза болғандардың туыстары әскери бөлім басшыларын кінәлайды. Ресми хабарламаларда олардың аурудан, жол апатынан және суицидтен қаза болғаны жазылады.

ҰҚК шекара қызметінде қанша сарбаздың қаза болғаны белгісіз. Ведомство оны құпия деректер санатына жатқызады.

Мәжіліс депутаты Ермұрат Бапи 20 мамырда Facebook парақшасында "елдің егемендігіне, қазақтың намысына араша түсем деп, сотты болған Марғұлан бауыр Боранбай бес жылдан соң түрмеден шығып, ағасына амандасуға келіпті" деп жазды. Боранбаевпен түскен суретін де жариялаған.

Бапидің сөзінше, олар "шартты түрде мерзімінен ерте босап шығуына көмектесу үшін" былтыр күзде түрмеге барған кезде белсенді "ешкімнен кешірім сұрайтындай кінәм жоқ" деп өтініш жазудан бас тартқан.

Қазақстандағы саяси қудалау туралы ақпарат тарататын Tirek info сайтының мәліметінше, Марғұлан Боранбаев әлеуметтік желіде ұлттық-патриоттық тақырыптар жөнінде жазатын белсенді. Ол Қазақстандағы отарсыздандыру және советтік мұралардан арылу мәселелерін қозғаған.

2022 жылғы наурызда Алматы соты Марғұлан Боранбаевты 2018 жылдан бастап әлеуметтік желіде "ұлтаралық және әлеуметтік араздық қоздыратын", "орыс ұлты өкілдерінің ұлттық ар-намысына тиетін жазбалар жариялағаны" үшін айыпты деп танып, бес жылға соттаған.

Белсенді әлеуметтік желіде ресейлік шенеуніктердің Қазақстан жөнінде айтқан сындарына қарсы пікір білдіріп, Қазақстанның Ресеймен интеграциясына қарсы екен айтқан және Ресейдің Украинаға басқыншылығын сынаған. Боранбаев әлеуметтік желіде жазбаларды жазғанын мойындаған, бірақ өзіне тағылған айыппен келіспейтінін мәлімдеген.

2023 жылы қыркүйекте Ермұрат Бапи түрмеде белсендінің соққыға жығылғанын айтқан. Қылмыстық-атқару жүйесі комитеті ақпарат "шындыққа сәйкес келмейді" деп мәлімдеген.

Еуроодақ Азат Еуропа/Азаттық радиосы медиакорпорациясына 5,5 млн еуро көлемінде көмек береді. Бұл жөнінде 20 мамырда ЕО-тың сыртқы саясат жөніндегі жоғарғы өкілі Кая Каллас мәлімдеді.

Калластың сөзінше, одаққа мүше елдердің саясат жөніндегі басшылары "Азат Еуропа радиосының өте маңызды жұмысын қолдау үшін" осындай қаржы бөлу туралы шешім қабылдаған.

ČT24 телеарнасының жазуынша, қаражат "Демократия үшін Еуропа қоры" үкіметтік емес ұйымы арқылы жіберілмек. Штаб-пәтері Прагада орналасқан «Азат Еуропа/Азаттық» радиосына қаржы іздеу бойынша Еуроодақтың талпыныс жоспарына Чехия үкіметі жетекшілік етпек.

Калластың сөзінше, ЕО ұйымның толық қаржы шығынын өтей алмайды, бірақ "көрші орналасқан" және "тәуелсіз ақпаратқа зәру" елдерге көмектесе алады. Ол сонымен бірге АҚШ-тан көмектің азаюына байланысты одақ көмек көрсету бойынша "стратегиялық бағыттарды" да қарастыратынын атап өтті.

Ол ЕО елдері алдағы уақытта көбірек қаржы бөледі деп үміттенетінін жеткізді.

Азаттық радиосы қазір Конгресс бөлген қаражатқа қол жеткізу үшін АҚШ-тың Ғаламдық медиа жөніндегі агенттігімен (USAGM) соттасып жатыр.

• Азат Еуропа/ Азаттық радиосы – 1953 жылдан бері жұмыс істейтін тәуелсіз медиаұйым. Ол Ғаламдық медиа жөніндегі агенттік арқылы АҚШ Конгресі бөлетін қаражат есебінен жұмыс істейді.
• Қазақ тілінде хабар тарататын Азаттық радиосы - Азат Еуропа/ Азаттық радиосының құрамдас бөлігі. Ол 1953 жылдан бері жұмыс істейді.
• Наурызда USAGM Конгресcтің биыл Азаттыққа бөлген шамамен 75 млн долларын бұғаттағанын мәлімдеген. Мұндай шешімді USAGM-ның уақытша басшылығы АҚШ президенті Дональд Трамптың "АҚШ салық төлеушілерінің қаражатын ысырапсыз жұмсауды жою туралы" бұйрығы негізінде қабылдаған. Азат Еуропа/Азаттық радиосы Вашингтондағы федералды округтік сотта USAGM басшылығының шешіміне қарсы шағым түсірген. Cодан бері Азаттық радиосы мен USAGM арасындағы сот жалғасып жатыр.
• Қаржыландыруды тоқтату туралы ақпарат шыққанда Азаттық оқырмандары оған қолдау білдіріп, түрлі пікір айтты.

Алматыдағы "Барыс-4" сауда базарында жұмыс істейтін ондаған адам 20 мамыр күні осы базар аумағынан 23 сотық жер телімінің алынуына қарсылық білдіріп жиналды. Наразылыққа себеп болған аумақта Қазақстанның өңірлері мен шетелден келетін жүк көліктері аялдайтын тұрақ бар.

Базарда еңбек етіп, нәпақа тауып жүргендер егер бұл аумақ алынатын болса, жүздеген адам жұмыссыз қалатындығына алаңдайды деп жазды "Власть" басылымы.

– Біз тауарды осы жерден қабылдап, Алматы қаласына таратамыз. Егер бұл орын жойылатын болса, онда мыңдаған адам табысынан айырылады деген сөз. Біздің жұмысымыз осы тұраққа тікелей байланысты, – деді наразылардың бірі.

Базарда отыз жылдан бері еңбек етіп келе жатқан Жанна Сүйіндікованың сөзінше, бұл көтерме сауда базары елдегі азық-түлік бағасына ықпал етеді.

– Біз салық төлейміз. Әкімшілік қала бюджетіне ай сайын қанша миллион түсіріп отырғанын өзім де нақты білмеймін. Бірақ бұл базар – Қазақстандағы бағаның қалыптасуына тікелей әсер етеді, – деген ол "Власть" басылымына.

Ал "Азаматтық қорғаныс" қоғамдық бірлестігінің төрағасы Андрей Ушаковтың айтуынша, Алматы қаласының Жер қатынастары басқармасы былтыр қыркүйек айында осы жер телімін жалға алған Market Rent Company серіктестігінің үстінен сотқа талап-арыз түсірген.

– Серіктестік салық төлеп отырғанымен, жерді жалға алу шартын ұзартпаған. Сондықтан сотқа жерді алу туралы талап-арыз түсті. Сотта біз бұл шешім базардың қаржы және шаруашылық қызметіне тұсау салады деп айтқанбыз. Алайда ол уәжіміз ескерілмеді. Қалалық мамандандырылған экономикалық соттың жерді алу туралы шешімі дау-дамайға ұшырады. Қоғамда осында резонанс болады деп алдында ескерткенбіз, – деген Ушаковтың сөзін келтірген "Власть" сайты.

Басылымның жауынша, Алматы қалалық әділет департаменті Market Rent Company серіктестігі даулы жердегі сауда контейнерлерін, күзет үйшігін және шлагбаумды өз есебінен алып тастауға тиіс деп көрсеткен.

Алмалы аудандық әкімшілігі мен базар әкімшілігінен наразыларға ешкім бармаған. Азаттық тілшісі даулы мәселеге байланысты түсініктеме алуға талпынғанымпен, олар телефон қоңырауына жауап бермеді.

20 мамыр күні таңертең Қостанай облысында, Ресеймен шекараға жақын маңда, "Қайрақ" шекара бекетінен 2 шақырым жерде жолаушы таситын Ford Transit маркалы шағын автобус пен DAF маркалы жүк көлігі Алматы – Екатеринбург бағытындағы жол үстінде соқтығысқан.

Облыстық полиция департаментінің баспасөз қызметінің ақпараты бойынша, шағын автобуста он жолаушы – шетелдік азаматтар болған. Автобустағы алты адам сол жерде тіл тартпай кеткен. Зардап шеккен бес жолаушы Қарабалық ауданының орталық ауруханасына жеткізілген.

Полиция оқыс оқиғаға ұшыраған адамдар қай елдің азаматтары екенін нақтылап айтпаған.

Азаттықтың Тәжік қызметі – Озоди радиосы хабарласқан адамдардың сөзінше, қаза тапқандардың барлығы – Тәжікстанның Құбодиён ауданынан шыққан тұрғындар. Олар Ресейге жұмыс істеуге бара жатқан.

Қазіргі уақытта бұл оқиғаның егжей-тегжейін басқа ресми дереккөзден нақтылау мүмкін болмай отыр.

Жол-көлік оқиғасына байланысты жол қозғалысы ережелерін өрескел бұзу және адам өліміне әкеліп соғу фактілері бойынша қылмыстық іс қозғалды деп хабарлады Қостанадай облыстық полиция департаменті.

2025 жылдың басынан бері Қазақстанда 60 бала терезеден құлап кетіп, олардың бесеуі мерт болған. Тағы 55 бала түрлі дәрежедегі жарақатпен ауруханаға түскен. 20 мамырда Қазақстанның төтенше жағдайлар министрлігі (ТЖМ) жариялаған үндеуде осындай мәлімет айтылған.

Министрлік дерегінше, мұндай қайғылы оқиғалар көбіне жылы мезгілде, әсіресе жазғы демалыс кезінде жиілейді. Оқыс оқиғаға ересектердің қарауынсыз қалған 2-13 жас аралығындағы балалар тап болып жатады.

Былтыр елде осындай 196 оқиға тіркелген. ТЖМ жұртқа жылда жаз мезгілінде мұндай оқыс оқиғалар көбейе түсетінін ескертеді. Көп жағдайда балалар терезеге масадан қорғану үшін орнатылған торға сүйеніп, әлгі тор баланың салмағынан сынған сәтте биіктіктен құлап кетеді дейді төтенше жағдайлар қызметі.

– Бала терезеден құламас үшін ондай оқиғалардың алдын алуға болады. Ол үшін ата-ана қарапайым қауіпсіздік шараларын орындаса жеткілікті, – деді ТЖМ ресми өкілі Динара Нұрғалиева.

Ол кішкентай баланы ешқашан қараусыз қалдырмауға, терезелерге арнайы бекіткіш құрылғылар орнатып, терезе алдына бала шығып кетпейтіндей сақтық шараларын ескеру қажеттігіне назар аударады.

ТЖМ ата-аналар мен заңды өкілдерге әлгіндей оқыс оқиғаның алдын алу үшін қауіпсіздік шараларын қатаң сақтауға кеңес береді:

• баланы қараусыз қалдырмау;
• масадан қорғанатын тор баланы терезеден құлап кетуден сақтап қала алмайтынын ұмытпау;
• терезеге арнайы бекіткіштер мен айқара ашылудан шектейтін құрылғылар орнату;
• бала өрмелеп шығатын заттар мен жиһазды терезе маңынан алыс ұстау.

Баланың өмірі мен денсаулығы үшін жауапкершілік ересектерге жүктеледі, деп ескертеді мемлекеттік орган өкілі.

Украина президенті Владимир Зеленский АҚШ президенті Дональд Трампты, егер Мәскеу жақын арада Украинада атыс-шабысты тоқтатуға көнбесе, онда Ресейге қарсы санкцияларды күшейтуге шақырды.

AFP агенттігі аты-жөні аталмаған жоғары лауазымды украин шенеунігінің сөзіне сүйеніп, Зеленский мұны Трамппен телефон әңгімесі кезінде айтқан деп хабарлады. Трамп дүйсенбі күні Путинмен болған телефон әңгімесінің мазмұны жайлы Украина президентін хабардар еткен. Зеленский мен Трамптың телефон әңгімесі 10-15 минутқа созылған. AFP дереккөзіне сүйенсек, Зеленский: "президент Трамптың өзі ұсынғандай, атысты тоқтату режимін орнату қажет, ал егер олай болмаған жағдайда, санкциялар енгізу қажет болады", – деп мәлімдеген.

Зеленский дүйсенбі күні кешке Ресей "өзімдікі" деп есептейтін және ресми түрде өз құрамына қосып алған Украинаның өңірлерінен украин әскері ешқайда шығарылмайтынын тағы да қадап айтты.

Кремль Украинадағы соғысты тоқтатудың басты шарты ретінде Украинаның Запорожье, Херсон, Донецк және Луганск облыстарын толықтай Ресей қарамағына өткізуді талап етіп отыр. Украина президентінің сөзінше, ол Путин Трамппен әңгімесін түсіндірген кезде айтқан "бейбіт келісім туралы меморандумның" егжей-тегжейімен әзірге таныс емес. Украина Ресейдің ұсыныстарын нақты білген соң ғана өз ұстанымын білдіре алады деді Зеленский.

19 мамыр күні Зеленский Украинадағы соғысты тоқтату келіссөздерін жүргізу үшін кеңейтілген тұрақты ұлттық топ құруды тапсырды. Ол мұны Украина қорғаныс министрі Рустем Умеровпен кеңес өткізгеннен кейін жариялады. Умеров өткен аптаның аяғында Стамбұлда Ресей делегациясымен өткен келіссөзге Украина делегациясын бастап барған. Ол Зеленскийге Стамбұлдағы келіссөздің егжей-тегжейін баяндаған. Келіссөздегі негізгі нәтиже – "1000-ға 1000" форматы бойынша әскери тұтқын алмасу туралы келісім жасалған.

Украинаның сыртқы істер министрі Андрей Сибига және президент кеңсесінің жетекшісі Андрей Ермак АҚШ өкілдерімен және еуропалық әріптестермен – Франция, Ұлыбритания, Германия, Италия, Польша және Түркия өкілдерімен болған кездесулер мен байланыстар жөнінде есеп берген.

Зеленскийдің айтуынша, Стамбұлдағы келіссөзді "украин делегациясы абыроймен өткізіп" келген.

"Ресейдің қоқан-лоқы әрекеттерінің бәрі тойтарылды. Украина адамдардың өмірін сақтау және дипломатиялық негіз қалыптастыру үшін атысты толық әрі сөзсіз доғару қажет деп санайды. Және де атыс ұзақ мерзімге тоқтатылып, қажет болған жағдайда ол мерзім ұзартылуға тиіс. Біздің өз әріптестерімізбен келісілген ұсынысымыз – 30 күн. Біз бұған дайынбыз. Оған қоса, негізгі мәселелерді шешу үшін жоғары деңгейде кездесу өткізуге де дайынбыз. Украина Ресеймен тікелей келіссөз өткізуден қорықпайды, және де Ресей басшылығы соғысты соза бермей, шешім қабылдағаны маңызды", – деп жазды Владимир Зеленский әлеуметтік желіде.

Дүйсенбі, 19 мамыр күні АҚШ президенті Дональд Трамп Ресей президенті Владимир Путинмен Украинадағы қарулы қақтығысты тоқтату мәселелерін талқылады. Екеуара телефон әңгімесі екі сағаттан астам уақытқа созылды.

Кейінірек Путин Трамппен болған әңгімесін "конструктивті" әрі "пайдалы" деп атап, Ресей үшін ең бастысы – "дағдарыстың бастапқы себептерін жою" екенін айтты. Оның сөзінше, Ресей Украинамен болашақ бейбіт келісім жөніндегі меморандум аясында жұмыс істеуге "дайын".

"Егер әлдебір жайттарды нақтылау қажет болса, президент Трамппен бүгінгі келіссөзіміздің кейбір егжей-тегжейін баспасөз хатшысы (Дмитрий) Песков пен көмекші (Юрий) Ушаков мырза кейінірек түсіндіреді", – деді Путин.

АҚШ президенті Дональд Трамп Путинмен әңгімесі жайлы баяндаған кезде Ресей мен Украина атысты тоқтату туралы келіссөзге "дереу" кіріседі деп мәлімдеді.

"Ресей президенті Владимир Путинмен екі сағат әңгімені жаңа ғана аяқтадым. Барлығы өте жақсы өтті деп есептеймін. Ресей мен Украина атысты тоқтату жөніндегі және одан да маңыздысы – СОҒЫСТЫ ТОҚТАТУ жөніндегі келіссөзге дереу кіріседі. Оның шартын екі тарап өзара келіседі, солай болуға тиіс, өйткені келіссөздің барлық егжей-тегжейін олардан артық ешкім білмейді. Әңгіме ауаны керемет болды. Егер олай болмаған болса, мен оны кейін емес, осы қазір айтар едім. Ресей бұл алапат "қанды қасаптан" кейін АҚШ-пен ауқымды САУДА қарым-қатынасы болғанын қалайды және мен онымен келісемін. Ресейдің жұмыс орнын ашып, әл-ауқатты арттыратын зор әлеуеті бар. Оның мүмкіндіктері – ШЕКСІЗ. Сол сияқты, Украина да өз елін қалпына келтіру барысында сауда саласында үлкен пайдаға кенеле алады. Ресей мен Украина арасындағы келіссөз дереу басталады. Мен президент Путинмен сөйлескен соң бұл туралы Украина президенті Владимир Зеленскийге, Еуропалық комиссия президенті Урсула фон дер Ляйенге, Франция президенті Эммануэль Макронға, Италия премьер-министрі Джорджа Мелониге, Германия канцлері Фридрих Мерцке және Финляндия президенті Александр Стуббқа бірден хабарладым. Ватикан, Рим папасы келіссөздерді өз аумағында өткізуге ынта танытты. Олай болса, бұл процесс басталсын!" – деп жазды Трамп Truth Social әлеуметтік желісінде.

Кремль Путин мен Трамптың әңгімесі барысында Украинадағы атысты доғару жөніндегі келіссөздің нақты мерзімі талқыланған жоқ деп мәлімдеді.

Путин мен Трамптың телефон әңгімесі жайлы берген түсініктемесінде Кремльдің баспасөз хатшысы Дмитрий Песков АҚШ президентінің Украинадағы қақтығысқа қатысты ұстанымын "айтарлықтай бейтарап" деп сипаттады және оған қоса еуропалық елдерді "украинашыл ұстанымда" деп айыптады.

Путиннің көмекшісі Юрий Ушаков журналистерге АҚШ пен Ресей жаңа тұтқын алмасуды жоспарлап отыр, бұл жолы "9-ға 9" формуласы бойынша іске асырылмақ деп хабарлады. Ушаков ондай тұтқын алмасуды "маңызды гуманитарлық қадам" деп атап, одан өзге мәлімет берген жоқ.

АҚШ президенті Дональд Трамп дүйсенбі, 19 мамыр күні Ресей президенті Владимир Путинмен сөйлеспес бұрын Украина президенті Владимир Зеленскийге телефон шалды. Мұны Украинаның ТСН арнасы өз дереккөздеріне сүйеніп хабарлады.

АҚШ пен Украина президенттерінің әңгімесіне Украинадағы соғысты аяқтау үшін қажет "нақты қадамдар" арқау болған деп жазды ТСН арнасы.

Сондай-ақ, дүйсенбі күні Трамп Ресей президенті Владимир Путинмен телефонмен сөйлесуді жоспарлап отыр деп жазды БАҚ.

Бұған дейін Трамп әуелі Путинге телефон шалып, содан кейін ол әңгіменің нәтижесі жөнінде Украина президентін хабардар етпек деген ақпарат болған.

Кейбір бұқаралық ақпарат құралдары Трамп пен Зеленский дүйсенбі күні екінші рет сөйлесуі мүмкін деп топшылайды.

Еуропа одағы елдері көлемі 150 млрд еуро болатын қорғаныс қорын (ағылшын тіліндегі атауы – Security Action for Europe, SAFE) құру туралы келісімге келді. Қор қаржысы қорғаныс саласын нығайтуға жұмсалатын болады деп хабарлады Reuters пен Financial Times басылымдары өз дерек көздеріне сүйеніп.

Қор бірлесіп қарыз алу жолымен қаржыландырылатын болады және ол Еуроодаққа мүше елдер мен Украина сияқты кейбір басқа елдерге де қорғанысын күшейтуге және еуропалық қару-жарақ өнеркәсібін дамыту жобалары үшін несие түрінде көмек көрсетуді көздейді, – деп хабарлады "Настоящее время" арнасы.

Бұл бастаманы Еуропа комиссиясы 2025 жылдың наурыз айында ұсынған. Бастама жақын жылдары қорғаныс қажетіне 800 миллиард еуроға дейін қосымша қаржы бөлуге мүмкіндік береді. Осы жоспар аясында 150 миллиард еуро несие ретінде тартылмақ, ол қаржы қару-жарақ сатып алуға да жұмсалады.

Қалған 650 миллиард еуроны Еурокомиссия төрайымы Урсула фон дер Ляйен Еуропалық инвестиция банкінің қаржысы есебінен, жеке инвесторлардан, сондай-ақ Еуроодақ елдерінің қорғанысқа бөлетін шығындарын арттыру жолымен алуды ұсынды.

Ресей федерациясының бас прокуратурасы ел аумағында қызметін "қаламайтын ұйымдар" тізіміне Amnesty International халықаралық үкіметтік емес ұйымын қосты.

Бұл іс жүзінде Ресейде аталған ұйымның қызметіне тыйым салынғанын білдіреді.

Бас прокуратура құқық қорғаушылар экстремистік ұйымдарды қолдайды және "шетелдік агенттер" деп аталатын тұлғалардың қызметіне қаржылай қолдау көрсетеді дейді.

"Лондондағы AI (Amnesty International) штаб-пәтері – киевтік режим жандайшаптары қаржыландыратын, орыстарға қарсы жаһандық жобаларды даярлайтын орталық", – делінген Ресей бас прокуратурасы жариялаған баспасөз хабарламасында.

"Amnesty International – әлемдегі байырғы және ірі құқық қорғау ұйымдарының бірі. Оның ресми жақтаушылары ретінде 10 миллион адам тіркелген", – деп жазылған ұйымның ресми сайтында.

Ұйым күллі әлемде саяси тұтқындарды босатуға, дүние жүзінде өлім жазасын сөзсіз жоюға, кемсітуге қарсы күресуге және адамның өз еркін білдіру және басқа да құқықтарын қорғаумен айналысады.

19 мамырда Астананың қылмыстық істер жөніндегі ауданаралық арнайы соты Қазақстанның мәдениет және спорт министрінің бұрынғы орынбасары Ерлан Қожағапановты үш жыл мерзімге бостандығынан айыру туралы үкім шығарды. Сот оны "қызмет өкілетін асыра пайдаланғаны" үшін айыпты деп таныды.

Тергеу орындары Қожағапанов 2018 жылы Петропавлдағы "Қазақстан мен Ресейдің аймақаралық әріптестігі форумын" өткізу бойынша коммерциялық ұйыммен келісім-шартқа қол қойғанда сол ұйымның мүддесін көздеген, ал форум өткізу бойынша смета құны екі есе көп көрсетіліп, мемлекет 1 млрд теңгеден көп зиян шеккен деген байлам жасаған.

Сот үкіміне сәйкес, Қожағапанов енді мемлекеттік қызметте, жергілікті өзін-өзі басқару органдарында, Қазақстан Ұлттық банкі мен оның құрылымдарында және басқа да мемлекеттік мекемелерде қызмет істеуден өмір бойына шеттетілді.

"Жаза өтеу мерзімі үкім заңды күшіне енген күннен бастап есептеледі, бұлтартпау шарасы ретінде қамауда ұстау Қылмыстық кодекстің 62-бабы 3-бөліміне сәйкес сақталады. 2024 жылдың 1 наурызынан бастап үкім заңды күшіне енгенге дейінгі аралықта қамауда болған уақыты орташа қауіпсіздік мекемесінде өтеуге тиіс жазасының бір күніне бір жарым күн есебімен есептеледі", – деді үкімді оқыған судья Қанат Тобағалиұлы.

Сот осы іс бойынша екінші айыпталушы адам, аймақаралық ынтымақтастық форумын ұйымдастырумен айналысқан Success K компаниясының жетекшісі Ләззат Көккөзованы Қылмыстық кодекстің 190-бабының 4-бөлімінде қарастырылған "алаяқтық" қылмысын жасағаны үшін кінәлі деп танып, бес жылға бостандығынан айырды. Бұған қоса оған жеті жыл бойы әлгіндей іс-шара ұйымдастыруға тыйым салынды.

Бұған дейін прокурор соттан Қожағапановты жеті жылға, Көккөзованы – сегіз жылға бостандығынан айыруды сұраған. Сотталушылардың қорғаушылары мен туыстары әзірге ешқандай пікір білдірген жоқ.

Былтыр наурызда Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет бұл істі тергеп, бұрынғы мәдениет және спорт вице-министрі мен мердігер ұйым басшылығы ауыр қылмыстар жасады деген күдікпен ұсталғанын хабарлаған еді. Оларға қызмет өкілетін асыра пайдалану және 1 млрд теңгеден астам қаржыны жымқыру айыбы тағылған.

Ерлан Қожағапанов 2013-2016 жылдары елдің спорт және дене шынықтыру агенттігінің төрағасы, Қазақстан футбол федерациясының президенті болған.

2017-2019 жылдары Қазақстанның мәдениет және спорт министрінің орынбасары, 2019-2021 жылдары Алматы қаласы әкімінің бірінші орынбасары лауазымын атқарды. Ал 2021 жылы қыркүйекте премьер-министр кеңесшісі қызметіне тағайындалған еді.

Жексенбі, 18 мамрда Румынияда президент сайлауында Бухарест қаласының мэрі Никушор Дан жеңіске жетті. Ол сайлаудың екінші кезеңінде оңшыл радикал және еуроскептик кандидат Джордже Симионнан озды.

Еуропашыл кандидат Никушор Данды дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың 54 пайызға жуығы қолдады деп хабарлады Азаттықтың Румын қызметі. Ал оның бәсекелесі Симион шамамен 46 пайыз дауыс алған.

Жексенбі күні сайлауда жеңіске жеттім деп алдын ала жариялап үлгерген Симион кейін жеңілгенін мойындады.

Румыниядағы президент сайлауының бірінші кезеңі 4 мамырда өткен. Ол жолы Симион 40,5 пайыз дауыс жинап, алға шыққан. Ал Данды сол кезде сайлаушылардың 21 пайызы қолдаған еді.

Сайлау қарсаңында Румыния билігі ел президентін сайлауға Ресей килігіп жатқанын аңғартатын белгілер бар деп мәлімдеген. Румыния сыртқы істер министрлігінің өкілі Андрей Цэрнидің айтуынша, сайлаудың екінші кезеңінде Telegram мен басқа да әлеуметтік желілерде "жалған ақпарат тарату науқаны" жүргізілген.

• Әуелде Румынияда президент сайлау 2024 жылдың қарашасының аяғында өтті, оның бірінші кезеңінде "Румындарды біріктіру альянсының" бұрынғы мүшесі Кэлин Джорджеску жеңіске жетті.
• 2024 жылғы 6 желтоқсанда Румынияның Конституциялық соты қарашада өткен сайлаудың бірінші кезеңінің ресми қорытындысын жойды. Мұндай шешім сайлау науқанына Ресей араласқаны туралы мәліметтерге сүйеніп қабылданды. Мәскеу мен Кэлин Джорджеску ол айыптауларды жоққа шығарды.
• Қазір Кэлин Джорджескудің үстінен тергеу жүріп жатыр. Оған алты бап бойынша тағылған қылмыстық айыптар қатарында: конституциялық құрылымға қарсы әрекеттерге арандату, сайлау науқаны аясында жалған ақпарат тарату, фашистік, нәсілшіл немесе ксенофобиялық сипаттағы ұйым құру я сондай бастама көтеру сияқты айыптар бар. Ол Ресеймен байланысы бар дегенді шығарады. Мәскеу де Румынияның ішкі істеріне араласқан жоқпыз деп, тағылған айыпты мойындамай отыр.
• АҚШ вице-президенті Джей Ди Вэнс 2025 жылдың ақпанында Мюнхендегі қауіпсіздік конференциясында сөйлеген сөзінде, Румыния билігін қараша айындағы сайлаудың бірінші кезеңінің қорытындысын жойғаны үшін сынға алып, оны демократия стандарттарын бұзу әрекеті деп бағалаған. Дегенмен, ол Джорджескудің кандидатурасын тікелей қолдаған жоқ. Ал Еуроодақ, керісінше, Румыния Конституциялық сотының шешімін түсіністікпен қабылдады.