Ежевит жарты жылдай комада жатып, қарашаның 5-інде дүниеден өтті. Бүлент Ежевит 5 рет үкімет басы болған қайраткер. Анқарадағы ең үлкен Қожатепе мешітінде жаназасы шығарылғаннан кейін марқұм мемлекеттік зиратқа жерленді.

Лондонның Орталық қылмыстық соты 8 шілде күні Ұлыбритания астанасындағы Украинаға көмек жөнелтілетін қойманы өртеу ісі бойынша күдікті үш адамға айыпталушыны кінәлі деп таныды. Бұл шабуыл Ресейдің "Вагнер" жеке меншік әскери компаниясының тапсырысы бойынша жасалған. Reuters пен ВВС-дің Орыс қызметі осылай деп хабарлады.

Сот алқабилері 23 жастағы Джейким Роуз, 20 жастағы Агнис Асмена және 23 жастағы Нии Менсаны тікелей өрт қойғаны үшін кінәлі деп тапты. Тағы екі айыпталушы – Пол Инглиш пен Дмитриюс Паулаускас ақталды. Енді бір күдікті – Эштон Эванс – террорлық әрекет туралы ақпаратты жасырды деген бір айып бойынша кінәлі деп танылып, екінші айып бойынша ақталды. Айыпталғандардың барлығы – Ұлыбритания азаматтары.

Өртті ұйымдастырғандар – 21 жастағы Дилан Эрл мен 23 жастағы Джейком Ривз – бұған дейін кінәсін мойындап, ресейлік "Вагнер" жекеменшік әскери компаниясының тапсырысы бойынша әрекет жасағанын мәлімдеген.

2024 жылғы 20 наурызда Лондонның шығыс бөлігінде орналасқан, спутник байланысы арқылы интернетке жалғайтын "Старлинк" терминалдарын Украинаға жөнелтумен айналысқан қойма өртенген. Билік өкілдерінің бағалауынша, өрт салдарынан миллион фунт стерлингтің шығыны келген. Бұған қоса, сотта айтылғандай, Лондонда тұрып жатқан және Ресейдің Украинадағы соғысына қарсы шыққан кәсіпкер Евгений Чичваркинге тиесілі мейрамхана мен шарап дүкеніне өрт қоюды және Чичваркиннің өзін ұрлап әкетуді де жоспарлаған.

Тергеу нұсқасы бойынша, қылмысты тікелей орындаушылар жеке пайдасын көздеген болуы мүмкін, бірақ бұл қылмысты ұйымдастыруда "Вагнер" жекеменшік әскери компаниясының мүддесі болған. Бұған дейін Ұлыбритания билігі "Вагнерді" террористік ұйым деп таныған.

BBC-дің жазуынша, топ жетекшісі Дилан Эрл – Ұлыбританияда шпионажға, диверсияға және шетелдік килігуге қарсы жаңадан қабылданған заң аясында сотқа тартылған алғашқы адам. Тергеу деректері бойынша, ол "Вагнер" өкілімен байланысқа шығып, соның нұсқауымен өрт қоюды ұйымдастырған.

Эрл мен Ривзге, сондай-ақ сейсенбі күні үкімі шығарылған тағы төрт адамға байланысты сот шешімі кейінірек жарияланбақ.

Ұлыбритания билігі Ресей мен онымен байланысты құрылымдарды ел ішінде де, шетелде де тыңшылық жасап, диверсия әрекеттерін ұйымдастырды деп бірнеше рет айыптаған. Ұлыбританияның ішкі барлау қызметінің басшысы бұған дейін ресейлік агенттер дүрбелең тудыруды көздейді деп мәлімдеген болатын.

Кремль бұл айыптауларды үзілді-кесілді жоққа шығарып, Лондон кез келген жағымсыз оқиғалар үшін Мәскеуге орынсыз кінә артады деп уәж айтқан.

АҚШ президенті Дональд Трамп 8 шілде күні Ақ үйде өткен үкімет жиынында Ресей президенті Владимир Путинге көңілі толмайтынын айтып, Ресей Украинадағы соғысты тоқтатуға ниет білдірмей отырғандықтан, оған қарсы қосымша санкциялар енгізу мүмкіндігін қарастырып жатқанын мәлімдеді.

Трамп Путинді "бізге небір бос сөзді көп айтты" деп сөкті. Трамп Кремль басшысы онымен қарым-қатынаста өзін "сыпайы" ұстайтынын, бірақ іс жүзінде одан "ешқандай мағына жоғын" айтты, өйткені, Трамптың сөзінше, адам көп қырылып жатыр.

Ресейдің кейінгі іс-әрекеттеріне байланысты не істемекшісіз деген сұраққа Трамп "азғантай тосынсый" жасауым мүмкін деп жауап қатты. Ол бір топ сенатор әзірлеген Ресейге қарсы жаңа санкциялар туралы заң жобасын қарастырып жатқанын да айтты. Алайда, Трамптың сөзінше, ол құжатты қабылдау оның жеке пікіріне байланысты болмақ.

Бұған қоса президент АҚШ-тың Украинаға қару жеткізудегі рөлін тағы да атап өтті. Оның пікірінше, америкалық қарудың арқасында Киев қарсылық танытып, көпшілік ойлағандай 3-4 күнде жеңіліп қалған жоқ. Трамп жуырда Украинаға қорғаныс мақсатындағы жаңа қару-жарақ жеткізуді мақұлдағанын мәлімдеді. Оның сөзінше, "Путин адамдармен дұрыс қарым-қатынас жасамай отыр".

"Ол өте көп адам өлтіріп жатыр", – деді АҚШ президенті Ресей басшысы жайлы сөзінде.

Трамптың бұл мәлімдемесі Пентагон "біз тұрақты бейбітшілікке қол жеткізу үшін және адам өлтіруді тоқтату мақсатында жұмыс істеп жатқан кезде, украиндердің өзін өзі қорғау қабілетін қамтамасыз етуі үшін" \АҚШ Украинаға қосымша қару жібереді деп хабарлаған шақта айтылды.

Axios басылымы сейсенбі күні Дональд Трамп әкімшілігіндегі өз дереккөздеріне сүйеніп, Ақ үй басшысы Украина президенті Владимир Зеленскийге Киевке "Пэтриот" әуе шабуылынан қорғану жүйесіне арналған 10 зымыранды дереу жөнелтуге уәде берген деп жазды. Бұл жөнінде Трамп пен Зеленский өткен аптада телефонмен сөйлескен кезде айтылған. Axios дереккөздерінің хабарлауынша, Трамп Зеленскийге қару жеткізудің басқа жолдарын табуға көмектесуге де уәде еткен. Атап айтқанда, Вашингтон Германияның АҚШ-та шығарылатын "Пэтриот" жүйелерін сатып алып, оларды ары қарай Украинаға бергенін қалайды дейді басылым.

• Шілденің басында Вашингтон кейбір қару түрлерін, соның ішінде "Пэтриот" жүйесіне арналған зымырандарды Украинаға жеткізуді уақытша тоқтату туралы шешім қабылдағаны белгілі болды. Бұл Киевті алаңдатып қойды.
• 2025 жылдың қаңтарында АҚШ-та билік басына қайта оралғаннан кейін Трамп Украинадағы соғысты тезірек аяқтауға ниетті екенін бірнеше рет мәлімдеген. АҚШ әкімшілігі атысты тоқтатуға қол жеткізу мақсатында Ресеймен де, Украинамен де байланыс орнатқан. Алайда соғыс жалғасып жатқандықтан, әуелгі кезде Путинмен жақсы қарым-қатынастамын деген Трамп кейін Ресей басшысын да, Украина президенті Владимир Зеленскийді де сынға алды. Сейсенбі күні айтылған пікірлер – Трамптың Путинге қатысты ең қатқыл мәлімдемелерінің бірі. Содан бірнеше күн бұрын АҚШ пен Ресей президенттері телефонмен сөйлескен, алайда Трамптың айтуынша, соғысты тоқтату мәселесіне келгенде ол "әңгімеден ештеңе өнбеген".

8 шілде күні Гаагадағы Халықаралық қылмыстық сот (ХҚС) Ауғанстанда 2021 жылдан бері билікте отырған "Талибан" исламшыл қозғалысының екі жетекшісін тұтқындау туралы ордер берді. Оларға елдегі әйелдерді жынысына бола қудалағаны үшін адамзатқа қарсы қылмыстар жасаған деген айып тағылып отыр.

ХҚС "Талибанның" рухани көсемі әрі Ауғанстанды іс жүзінде басқарып отырған Хайбатулла Ахундзада мен тәліптер құрған Жоғарғы соттың төрағасы Абдулхаким Хакканиді қамауға алу жөнінде шешім шығарған. Сот шешімінде бұл екеуі "Талибан" енгізген қатаң ережелерді бұзды деген желеумен ауған әйелдері мен қыздарына және "Талибан" қойған талаптарға сай келмеді деп есептелетін басқа да адамдарға қарсы қылмыстар жасады деуге негіз бар екені айтылған.

Ахундзада мен Хакканиді тұтқындау жөнінде ордер беру жайлы өтінішті ХҚС прокуроры Карим Хан 2025 жылы қаңтарда тапсырған. "Талибан" 2021 жылы Ауғанстанда билікке қайта келгеннен кейін әйелдердің құқықтарын күрт шектеп, өз іс-әрекеттерін шариғат талаптарына сай деп түсіндірген. Адам құқықтарын қорғайтын ұйымдар, жергілікті тұрғындар, кей жағдайларда тіпті тәліптердің өздері де бұл ережелерді бұзған әйелдер қатаң жазаланатынын – соның ішінде адам өлтіру, азаптау, түрмеге қамау және жыныстық сипаттағы зорлық-зомбылық фактілері жайлы хабарлаған.

Ауғанстан формалды түрде Рим статутына қосылған ел болып саналатындықтан, ХҚС құқығы құзіреті оған жүре алады. Алайда ол келісімге Ауғанстанның бұрынғы үкіметі қол қойған, кейін билік "Талибан" қозғалысының қолына өткен. Прокурор Ханның мәлімдемесіне байланысты "Талибан" әзірге пікір білдірген жоқ.

Бұған дейін ХҚС прокурордың ұсынысы бойынша басқа да мемлекет басшыларына, соның ішінде Ресей президенті Владимир Путин мен Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяхуды тұтқындау жөнінде ордер берген.

Бұл соттың жұмысына әлем елдерінің көпшілігі қатысады, бірақ кей мемлекеттер ХҚС шешімін мойындамайды әрі оның қызметін ашық сынға алады. Ондай елдердің қатарында АҚШ, Ресей, Қытай және Израиль бар.

2025 жылғы 3 шілдеде Ресей "Талибан" қозғалысы жариялаған Ауғанстан Ислам Әмірлігін ресми түрде мойындаған әлемдегі алғашқы мемлекет болды. Бұл шешімнің алдында Ресейде "Талибанға" қатысты бұрын қабылданған тыйымның күшін жойып, оны террористік ұйымдар тізімінен алып тастаған.

Түркияның Самсун қаласындағы алғашқы сот инстанциясы екі түркімен блогерін — Әлішер Сахатов пен Абдулла Орусовты депортациялау туралы шешім шығарды. Шешім 13 маусымда қабылданғанымен, адвокатты ол жөнінен тек 27 маусымда хабардар еткен. Мұндай ақпаратты адам құқықтарын қорғайтын Түркімен Хельсинки қоры (ТХҚ) таратты.

Қор қызметкерлері құжаттармен танысқаннан кейін, екі сот шешімінің бір-біріне тым ұқсас екенін, кейбір сөйлемдер тіпті сөзбе-сөз көшірілгеніне назар аударған.

Әлішер Сахатов халықаралық қорғау сұраған өтінішін 2023 жылғы 27 сәуірде берген. Кейін оған G-82 шектеу коды (Түрік Республикасы ұлттық қауіпсіздігіне қарсы бағытталған әрекет – ред.) бойынша елге кіруге тұрақты тыйым салынған.

"Талапкердің Түркияда заңды түрде тұруға құқығы жоғы ескеріліп, оны депортациялау шешімі қолданыстағы заңға қайшы келмейді деп танылды. Сонымен қатар, талапкердің Отанына оралған жағдайда қатыгездікке немесе қудалауға тап болу мүмкін екені жайлы айтқан уәждері негізсіз деп танылды", – сот шешімінде осылай жазылған.

Абдулла Орусов халықаралық қорғау сұраған өтінішін 2023 жылғы 3 шілдеде берген. Оған да тура әлгіндей код енгізіліп, Түркияда заңды тұруға құқығы жоқ деген байлам жасаған. Оның ісі бойынша да түрік билігі "талапкер депортацияланған жағдайда өлім жазасына не азаптауға ұшырамайды я басқадай жамандық көрмейді" деген ұйғарым шығарған.

Түркімен блогерлерінің адвокаты Самсун қалалық соттың бұл шешімін Түркияның Конституциялық сотында дауламақ.

Биыл маусымның 25-26-күндері екі белсендінің өздерін депортация орталығында ұстау жайлы билік шығарған шешімнің күшін жоюды сұрап берген өтінішін сот түбегейлі түрде қанағаттандырмай тастады.

Бұған дейін, 3 маусымда, Азаттық Азия Өмер Фарук Гергерлиоғлу есімді түрік саясаткері әрі құқық қорғаушысы баспасөз мәслихатында Әлішер Сахатов пен Абдулла Орусовты депортациялаудың дереу алдын алуға үндеді деп хабарлаған.

"Түрікменстанда демократия жоғын күллі әлем біледі. Ал Түркия болса, оппозициялық түркімендерді Түрікменстанға қайтарады, оларды депортациялық орталыққа қамайды," – деп мәлімдеген Гергерлиоғлу.

Әлішер Сахатов YouTube желісінде Erkin Garaýyş ("Еркін көзқарас") арнасын жүргізіп, Түркиядағы отандастарының мәселелерін көтеріп, Түркіменстан билігін сынға алған. Ол 2018 жылы Түркияға әйелі мен балаларымен бірге қоныс аударған.

Абдулла Орусов әлеуметтік желілерде түркімен шенеуніктерінің билікті асыра пайдалану оқиғаларын әшкерелеп жүрген.

Сахатов пен Орусов биыл 28 сәуірде Түркияның Синоп қаласында ұсталып, Анкарадағы депортация орталығына жеткізілген. Turkmen.news басылымы өз дереккөздеріне сүйеніп, қамаудағы белсенділер Түркиядан баспана сұрағанын жазды. 5 мамырда оларға халықаралық қорғау көрсетуден бас тартылғаны туралы ресми хабарлама табыс етілген.

Түркімен Хельсинки қорының мәліметінше, Түркия билігі оларды "Шетелдіктер мен халықаралық қорғау туралы" заңның 54-бабының d) және i) тармақтарына сүйене отырып Түркіменстанға депортацияламақ.

Бұған дейін Human Rights Watch халықаралық құқық қорғау ұйымы Түркия билігін түркімен блогерлерін депортацияламауға үндеп, Түркіменстанда оларды азаптау және әділетсіз сотқа тарту қаупі барын айтқан.

Адам құқықтары бойынша халықаралық әріптестік және Түркімен адам құқықтары бастамасы ұйымдары Түркіменстандағы құқықтар мен бостандықтар жағдайына арналған шолуында да белсенділерді елге қайтару қылмыстық қудалауға ұласуы мүмкін деп ескерткен.

Мәскеу қаласында құқық қорғау органы өкілдері "заңсыз миграцияны анықтап, оның жолын кесу" мақсатында хостелдер мен намазханаларда рейд жүргізген. Шара жөнінде Мәскеу қаласы бойынша Тергеу комитеті хабарлады.

Жүргізілген рейдтер нәтижесінде 500-ден астам адам тексеру үшін полицияға жеткізілген. Ресейге кіру және сол елде болу ережелерін бұзғаны үшін 30-дан астам адам әкімшілік жауапқа тартылып, Ресейден шығарылған. "Настоящее время" сайтының дерегінше, Мәскеуде ұсталғандардың бірі – іздеуде жүрген шетел азаматы екені анықталған.

Тергеу комитеті рейдтер қашан өткенін және қай елдің азаматтары елден шығарылғанын нақтылап айтпады.

2024 жылдың наурыз айында Мәскеудегі "Крокус Сити Холл" концерт залында болған терактіден кейін, Ресей тергеу органдары ол қылмысқа күдікті ретінде Тәжікстанның бірнеше азаматын атаған соң, елде шетел азаматтары мен еңбек мигранттарына қатысты саясат күрт қатайған. Бұған қоса, құқық қорғау органдары ұлтшылдық ұстанымдағы "Орыс қауымдастығы" ұйымының өкілдерімен бірлесіп, базарларда, мешіттерде, моншалар мен дәмханаларда үнемі рейдтер өткізіп тұрады.

8 шілде күні Қазақстанның оңтүстігіндегі Жамбыл облысы аумағында жер сілкінісі сезілген.

Қазақстанның Төтенше жағдайлар министрлігіне қарасты Сейсмологиялық байқау және зерттеулер ұлттық ғылыми орталығы сейсенбі күні Астана уақытымен 14 сағат 30 минут 53 секундте тіркелген жер сілкінісінің ошағы Алматы қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 334 шақырым қашықта болды деп хабарлады.

Орталық мәліметінше:

• Аса, Мойынқұм, Қордай, Бауыржан Момышұлы, Тұрар Рысқұлов ауылдарында және Қаратау қаласында – 2 балл;
• Тараз қаласы, Шу кенті, Сарыкемер, Төле би ауылдарында – 3 балл;
• Құланда – 4 балл;
• Меркеде – 5 балл болатын жерасты дүмпуі сезілген.

Төтенше жағдайлар министрлігі дүние-мүлікке залал келгені немесе адамдар зардап шеккені жайлы ақпарат түспегенін айтты.

АҚШ Украинаға қосымша қару-жарақ жібермек. Мұны 7 шілде күні кешке Пентагон өкілі Шон Парнелл мәлімдеді.

"Президент Трамптың нұсқауы бойынша, Қорғаныс министрлігі Украинаға өз-өзін қорғау қабілетін қамтамасыз ету мақсатында қосымша қорғаныс қару-жарағын жөнелтеді. Біз бейбітшілік орнап, адам өлтіру тыйылғанына қол жеткізу үшін жұмыс істеп жатырмыз", – деді Шон Парнелл.

Ол АҚШ әкімшілігі әлем бойынша қару жеткізу мәселесін "Америка бәрінен маңызды" стратегиясына сәйкестігі тұрғысынан бағалауды жалғастырып жатқанын атап айтты. Қандай қару түрлері жөнелтілетінін нақтылаған жоқ.

Дүйсенбі күні Вашингтонда Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяхумен кездескен кезде АҚШ президенті Дональд Трамп Киевке қару жіберу ниеті барын мәлімдеген.

"Олардың өздерін қорғауға мүмкіндігі болуы тиіс", – деген Трамп, негізінен қорғануға арналған қару жүйелеріне басымдық берілетінін айтқан.

Бұған қоса ол Ресей президентінен көңілі қалғанын тағы да қайталап: "Мен президент Путинге мүлде разы емеспін", – деген.

7 шілде күні Ресейдің Тергеу комитеті "Росгвардия" басшысының бұрынғы бірінші орынбасары, генерал-полковник Виктор Стригунов тұтқындалды деп хабарлады. Тергеу комитетінің дерегінше, оған қызмет өкілетін теріс пайдалану және аса ірі көлемде пара алу айыптары тағылып отыр. Стригунов тергеу изоляторына қамалған. Оның нақты қашан ұсталғаны туралы ақпарат берілген жоқ.

Комитет хабарламасына қарағанда, Стригуновтың үстінен қылмыстық іс Кемеров облысындағы оқу орталығы құрылысына бөлінген қаражатты жымқыруға байланысты қозғалған. Құрылысқа қатысты келісімшарт 2014 жылы жасалған, сол кезде жобаны Стригунов қадағалаған. Оқу орталығы сол күйі салынған жоқ, ал мемлекетке келген шығын көлемі – шамамен 2 миллиард рубль деп айтылып отыр. Бұған қоса Стригуновқа 2012-2014 жылдар аралығында коммерциялық ұйымдардың өкілдерінен 66 миллион рубльден астам пара алған деген айып тағылған. Стригунов өзіне тағылған айыпты мойындады ма, жоқ па, ол жайында ақпарат жарияланған жоқ.

Виктор Стригунов бұрын Ішкі істер министрлігі ішкі әскерінің бірқатар бөлімін басқарған. Кейін ішкі әскер "Росгвардияға" айналған соң Стригунов қызметін осы жаңа құрылымда жалғастырған. Ресейлік оппозиционер Алексей Навальныйдың Новосибирскідегі штабы Виктор Стригунов жайлы бір зерттеу жариялаған. Белсенділер Стригуновтың әйелінің иелігінде қымбат жылжымайтын мүлік барын айтқан.

2023 жылы Виктор Стригунов "Росгвардия" басшысы Виктор Золотовтың бірінші орынбасары қызметінен босатылып, оның кеңесшісі болып тағайындалған. "Росгвардия" Украинаға қарсы басқыншылық соғысқа қатысқанына байланысты Стригунов бірқатар шет мемлекеттердің санкция тізіміне енгізілген.

АҚШ президенті Дональд Трамптың әкімшілігі сириялық "әл-Нусра майданы" (кейінгі кезде "Хайят Тахрир әш-Шам" деп аталып жүрген) исламшылдар тобын шетелдік террористік ұйымдар тізімінен ресми түрде алып тастады. Бұл жөнінде 7 шілде күні АҚШ мемлекеттік департаменті хабарлады. Тиісті бұйрыққа мемлекеттік хатшы Марко Рубио осыдан екі апта бұрын, 23 маусымда қол қойған, ол сейсенбі, 8 шілде күні жарияланып, күшіне енбек.

Reuters агенттігінің мәліметінше, бұл шешім Сирияға қарсы осыған дейін салынған санкцияларды алып тастау жолындағы маңызды қадам деп бағаланып отыр. Бұған дейін президент Трамп аталған санкцияларды алып тастауға пәрмен берген.

"Әл-Нусра майданы" бұрын АҚШ пен өзге де көптеген елдерде террористік деп танылған "әл-Қаида" ұйымымен тығыз байланыста болған. Алайда кейінгі жылдары "әл-Нусра" өз атауын "Хайят Тахрир әш-Шам" деп өзгертіп, "әл-Қаидадан" іргесін аулақ салып, өзін Башар Асад режиміне қарсы тұрған негізгі оппозициялық күш ретінде көрсетіп жүр.

Былтыр желтоқсан айында Сирияда Асад режимін құлатқан кезде дәл осы топтың қарулы жасақтары шешуші рөл атқарды. Ал ұйымның көшбасшысы Ахмед әш-Шараа Сирияның уақытша президенті болып жарияланды. Ол мемлекетте зайырлы басқару жүйесін сақтап қалуға және Батыспен қарым-қатынасты дамытуға ниетті екенін мәлімдеді. Сонымен бірге, қарулы топтар Сирия армиясының құрамына енеді деп айтылды.

Мұның алдында АҚШ билігі Ахмед әш-Шарааны терроризмге байланысты күдікті ретінде іздеуде жүрген адамдар тізімінен шығару жөнінде шешім қабылдаған еді.

Биыл мамыр айында президент Трамп Эр-Риядта Сирияның жаңа басшысы Ахмед әш-Шараамен кездесті. Сол кездесуден кейін Трамп Асад билігі кезінде Сирияға қарсы салынған санкцияларды алып тастау қажет деген. Еуропа одағы да Сирияға қарсы санкцияларды жою жайлы шешім қабылдап, елді ұзақ уақытқа созылған азамат соғысынан кейін қалпына келтіру ісіне көмектесуге ниет білдірген.

2025 жылғы 7 шілдеде Ұлыбритания Украинаға қарсы соғыста химиялық қару қолданылған деген болжамдарға байланысты Ресейдің екі жеке тұлғасына және бір ұйымына қарсы санкциялар енгізді. Жаңартылған санкция тізімі Ұлыбритания үкіметінің ресми сайтында жарияланды.

Санкцияға Мәскеу маңындағы Сергиев Посад қаласында орналасқан Ресейдің қолданбалы химия ғылыми-зерттеу институты ілікті. Оған қоса, Ресей қарулы күштерінің радиологиялық, химиялық және биологиялық қорғаныс әскері бастығы Алексей Ртищев пен оның орынбасары Андрей Марченко да санкция тізіміне енгізілді.

Санкция тізіміне берілген түсіндірмеде Ресейдің қолданбалы химия институты "Украинаға қарсы соғыста қолданылып жатқан улы заттармен жабдықталған оқ-дәрілерді әзірлеумен айналысатыны, ал Ртищев пен Марченко химиялық қару қолдануға қатысқаны" айтылған.

Былтыр күзде АҚШ-тан кейін Ұлыбритания да Ресейді майданда хлорпикрин қолданды деп айыптаған. Бұл затты Химиялық қаруға тыйым салу жөніндегі халықаралық ұйым (Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons, OPCW) химиялық қаруға жатқызған. Хлорпикрин адамның жүйке жүйесін зақымдайтын ең қауіпті улы заттарға жатпайды, бірақ ол адам ағзасын қатты тітіркендіріп, ал егер көп мөлшерде болса тұншықтырып тастайды.

Сол жолы Ұлыбритания Ресей әскері Украинада химиялық қару қолданған болуы мүмкін деген күдікпен Ресейдің үш мекемесіне және бір азаматына қарсы санкция жариялаған еді. Санкция тізіміне Ресей қорғаныс министрлігінің 27-ші және 33-ғылыми-зерттеу орталықтары, Ресей қарулы күштерінің радиологиялық, химиялық және биологиялық қорғаныс әскері және оның сол кездегі басшысы Игорь Кириллов енгізілген. Кириллов 2024 жылдың желтоқсанында жарылыс салдарынан қаза тапты. Енді оның орнын басқан Алексей Ртищев те Ұлыбритания санкциясына ілініп отыр.

7 шілде күні Ресейдегі 235-гарнизондық әскери сот Ресей қарулы күштері Бас штабы басшысының бұрынғы орынбасары, генерал-полковник Халил Арсланов 17 жылға бостандығынан айырып, жазасын қатаң режимдегі колонияда өтеуді және сотталушыға шамамен 25 миллион рубль айыппұл салуды міндеттеді. Мұндай ақпаратты ТАСС агенттігі хабарлады. Мемлекеттік айыптаушы соттан Арслановқа 19 жыл түрме жазасын сұраған.

Әскери сот Халил Арслановты аса ірі мөлшерде алаяқтық жасағаны және 12 миллион рубльден астам пара алғаны үшін айыпты деп таныған.

Халил Арсланов 2013 жылдан 2020 жылға дейін Ресей қарулы күштері Бас штабы бастығының орынбасары және Байланыс бас басқармасының бастығы қызметтерін атқарған. Ол 2020 жылдың ақпан айында, Ресей Украинаға қарсы ауқымды соғыс ашардан екі жыл бұрын ұсталып, қамауға алынған. Сол жылдың сәуір айында қызметінен ресми түрде босатылған.

Тергеу қорытындысы бойынша, Арсланов және осы іске байланысты айып тағылған басқа да адамдар "Воентелеком" компаниясымен спутник байланысы жабдықтары мен мониторинг орталықтарын қымбат бағада жеткізу жөнінде мемлекеттік келісімшарттар жасасқан. Арсланов өзіне тағылған айыпты мойындамаған. Бұған қоса, Ресей қарулы күштеріне "Азарт" радиостанцияларын жеткізу барысында алаяқтық жасау дерегі бойынша Арслановтың үстінен тағы бір қылмыстық іс қозғалған, ол істің тергеуі әлі жалғасып жатыр.

Әскери қызметін 1981 жыл бастаған Халил Арсланов генерал-полковник шеніне дейін өскен. Ол Сириядағы соғысқа да қатысқан.

Кейінгі бір жыл ішінде Ресейдің қорғаныс министрлігі мен армиясының бірқатар жоғары шенді өкілдерінің үстінен қылмыстық іс қозғалды. Бірақ Арсланов ісі бұл істермен тікелей байланысты емес, ол әлдеқайда бұрын ісі болып, Украинаға қарсы соғыс басталмай тұрып қамауға алынған.

АҚШ президенті Дональд Трамп бірқатар елдің басшыларына ресми хат жолдап, 2025 жылдың 1 тамызынан бастап осы елдерден әкелінетін тауарларға жаңа импорт баж салығы енгізілетінін хабарлады. Трамп осы хаттардың көшірмелерін Truth Social әлеуметтік желісіндегі парақшасында жариялады.

Қазіргі уақытта мұндай хаттар Жапония, Оңтүстік Корея, Қазақстан және Малайзия елдері басшыларына жіберілгені белгілі. Бұл елдерге баж салығы – 25% мөлшерінде, Лаос пен Мьянмаға – 40%, ал Оңтүстік Африка Республикасына – 30% көлемінде белгіленген. Ақ үйдің хабарлауынша, жалпы осындай мазмұндағы хаттар 10-нан астам елдің басшыларына жолданған.

Сонымен қатар, Ақ үйдің баспасөз хатшысы Каролин Левит президент Трамп сауда келісімдеріне қол жеткізу мерзімін 9 шілдеден 1 тамызға ауыстыру жайлы жарлыққа қол қояды деп хабарлады. Бұл келісімдер АҚШ тарапынан баж салығының өсуіне жол бермеу үшін маңызды.

Әлеуметтік желіде көшірмесі жарияланған хаттарда Трамп АҚШ-тың өзге елдермен сауда жасауға мүдделі екенін мәлімдеп, қазіргі сауда қатынастары АҚШ-қа тиімсіз екенін айтқан. Президент 1 тамыздан бастап қолданысқа енгізілетін баж салығының мөлшерін хабарлап, бұл көрсеткіш болашақта АҚШ пен тиісті ел арасындағы қарым-қатынасқа байланысты өзгеруі мүмкін екенін ескерткен.

7 шілде күні Ақ үйдің баспасөз хатшысы Каролин Левитт президент Трамптың сауда келісімдері бойынша соңғы мерзімді 9 шілдеден 1 тамызға ауыстыру туралы жарлыққа қол қоятынын растады.

Биыл қаңтарда АҚШ президенті лауазымын атқаруға кіріскеннен кейін Трамп шет мемлекеттерге жаңа баж салығын енгізетіні немесе енгізуге ниетті екенін бірнеше рет мәлімдеген. Ол мұндай шешім АҚШ басқа елдермен саудада есе жіберіп отырғандықтан қабылданады деп түсіндіріп, сол елдердің жүргізіп отырған сауда саясаты Америкаға тиімсіз деп мәлімдеген.

Сәуір айының басында Трамп АҚШ-пен сауда-саттық жасап отырған көптеген елге 10% мөлшерінде баж салығын енгізіп, кейбір мемлекеттерге базалық мөлшерлемеге қосымша үстемелер белгілеген. Бірақ бір аптадан соң, АҚШ үкіметі басқа елдермен сауда келісімдеріне қол жеткізу мақсатымен әлгі шешім 9 шілдеге дейін күшіне енбей тұра тұрады деп хабарлаған. Қазіргі кезге дейін АҚШ ондай келісімді тек Ұлыбританиямен және Вьетнаммен жасасқан, Қытаймен де бірқатар уағдаластыққа қол жеткізілген. Еуропа одағымен келіссөздер жалғасып жатыр, Reuters дереккөздерінің хабарлауынша, Трамп әзірге Еуроодақ басшылығына баж салығы жайлы хат жіберуді жоспарлап отырған жоқ.

Трамп сондай-ақ Бразилияда өткен БРИКС саммиті жөнінде пікір білдіріп, егер бұл бірлестік мүшелері "антиамерикалық" саясат жүргізетін болса, оларға қосымша 10% көлемінде баж салығын енгізетінін ескертті. БРИКС құрамына Ресей де кіреді, алайда бастапқы баж салығы туралы хабарландыруда бұл ел аталмаған. Ақ үй мұның себебін АҚШ қазіргі санкцияларға байланысты Ресеймен сауда-саттық жасап отырған жоқ деп түсіндірген.

Бокстан Қазақстанның ұлттық құрамасы World Boxing-те медаль саны бойынша екінші орынға көтерілді. Бұл жөнінде Vesti.kz жазды. Астанада өткен турнирде айқын басымдықпен көш бастаған соң Қазақстанның көрсеткіші жақсарған. Жексенбі, 6 шілде аяқталған турнирде ел боксшылары 8 алтын, 4 күміс және 4 қола медаль алды. Қазақстан құрамасынан алтын медаль алған спортшылар:

• Санжар Тәшкенбай (50 кг)
• Махмұд Сабырхан (55 кг)
• Сабыржан Аққалықов (75 кг)
• Бекзат Нурдәулетов (85 кг)
• Айбек Оралбай (90 кг-нан жоғары)
• Назым Қызайбай (48 кг)
• Виктория Графеева (60 кг)
• Наталья Богданова (70 кг)

Соның арқасында Қазақстан әлем кубогының жалпы медаль есебінде бесіншіден екінші орынға көтерілді. Құрама қожынында қазір жалпы 11 алтын, 7 күміс, 7 қола медаль бар.

Көш басында Өзбекстан құрамасы тұр, оның нәтижесі: 12 алтын, 4 күміс, 11 қола медаль. Үшінші орында Польша, төртінші – Бразилия, бесінші – Италия келеді.

World Boxing бойынша әлем кубогының бұдан бұрынғы кезеңдері биыл Бразилия мен Польшада болған. Үшіншісі Қазақстанда өтсе, төртіншісі биыл қарашада Үндістанда ұйымдастырылмақ.

World Boxing боксты 2028 жылы Лос-Анд\желесте өтетін Олимпиада бағдарламасына енгізу мақсатында IBA-дың (Халықаралық бокс қауымдастығы) баламасы ретінде құрылған. Ұйымның сайтындағы ақпаратқа сәйкес, 2023 жылы қарашада құрылғанда оның құрамында 27 ел болса, қазір World Boxing-ке 111 елдің ұлттық құрамасы кіреді. Оның олимпиада комиссиясын әйгілі қазақстандық боксшы Геннадий Головкин басқарады.

Бүгін отставкаға кеткен Ресейдің бұрынғы көлік министрі Роман Старовойт өлі күйінде табылды. Бұл туралы "Коммерсант" газеті мен Shot және "112" телеграм-арналары хабарлады. Тергеу комитеті шенеунік қаза тапқанын растады.

"Бүгін Одинцово қалалық округінде жеке автокөліктен Ресей Федерациясының бұрынғы көлік министрі Роман Владимирович Старовойттың оқ жарақатын алған мәйіті табылды" делінген ведомство хабарламасында. Мәйіттің қасында қару жатқан.

Өлім себептері нақты айтылмайды. Кей ақпарат құралдары ол тіпті отставкаға жіберілерден бұрын-ақ өмірден еткен болуы мүмкін деген дерек келтірді.

Mash арнасының жазуынша, экс-министр қозғалған қылмыстық іске бола өз-өзіне қол жұмсаған болуы мүмкін. Арна дереккөзіне сүйенсек, Старовойт аса ірі көлемдегі алаяқтық жасады деген күдікке ілінген.

"Коммерсант" басылымы дереккөзінің айтуынша, Украинамен шекарада қорғаныс нысандарын салуға бөлінген кемінде 1 миллиард рубльді жымқыру ісінің фигуранттары Старовойтқа қарсы куәлік берген. Олардың арасында Курск облысының бұрынғы губернаторы Алексей Смирнов та бар деген ақпарат бар.

Mash арнасы "Тергеу Роман Старовойттың облыс ауруханаларына дәрі-дәрмек сатып алу саласындағы заңбұзушылықтарға және Курскідегі сәтсіз көлік реформасына қатысы бар-жоғын да тексеріп жатыр" деп хабарлайды.

Ресей президенті Роман Старовойтты 7 шілде қызметінен босатқан. Ол көлік министрі қызметіне былтыр мамырда тағайындалған. Мұның алдында ол Курск облысының губернаторы қызметін атқарған.

АҚШ-тың Техас штатында болған су тасқыны салдарынан қаза тапқандар саны 82 адамға жетті, олардың ішінде 28 бала бар. Ондаған адам әлі күнге дейін хабар-ошарсыз кеткендер қатарында. Бұл жөнінде CNN телеарнасы хабарлады.

Қаза тапқан балалардың кейбірі Гуадалупе өзенінің жағасында орналасқан Camp Mystic атты жазғы христиан лагерінде демалып жатқан. Қазір кемінде 10 қыз бала мен бір мұғалім әлі де із-түзсіз жоғалғандар қатарында. Жоғалғандары іздеу, құтқару жұмыстары жалғасып жатыр.

4 шілдеге қараған түні толассыз жауған нөсер салдарынан Гуадалупе өзені арнасынан асып кеткен. Су деңгейі небәрі 45 минут ішінде 8 метрге көтерілгені хабарланды.

АҚШ президенті Дональд Трамп Техасқа федералдық көмек көрсетуді жалғастыратынын, апат аймағына өзі де баруы мүмкін екенін айтты.

Гуадалупе өзенінде мұндай алапат су тасқыны шамамен 100 жылда бір рет болады. Соңғы су тасқыны 1987 жылы тіркелген, бірақ оның ауқымы бұл жолғыдан әлдеқайда кіші болған.