КАБУЛ: АҚШ-тың қарулы күштері Ауғанстандағы әскери тікұшағының апатқа ұшырау себептерін тергеу үстінде. Ол апаттың салдарынан 8 АҚШ жауынгері қаза болып, тағы 14-і жараланды. Қос моторлы Чинук тікұшағы кеше таңертең Ауғанстанның оңтүстік-шығысындағы Забуль өлкесінде құлаған болатын. АҚШ әскерилерінің бастапқы болжамы бойынша, тікұшақ моторының істен шығуына құлаған сияқты.

Израиль әскері Иран аумағындағы операциясын кеңейтеді деп мәлімдеді Израиль премьер-министрінің кеңесшісі Дмитрий Гендельман. Оның сөзінше, ондаған негізгі нысандарға соққы жасалмақ, арасында баллистикалық ракета қондырғылары, әскери базалар мен стратегиялық инфрақұрылымдар бар.

"Ұзақ жылдардан бергі барлау жұмыстары мен соңғы айлардағы деректер Тегеранның Израильді жоюды жүйелі түрде жүргізіп жатқанын растайды. Біз өз қауіпсіздігіміз бен өмір сүру құқығымыз үшін батыл әрекет етеміз" деп жазды Гендельман телеграмда.

Бұдан кейін Иран ақпарат құралдары елдің солтүстік-батысында жарылыс болғанын жазды. Mehr агенттігінің хабарлауынша, Тебризде қатты жарылыс естілген. Болжам бойынша, Израиль авиациясы ондағы мұнай зауыты мен халықаралық әуежайға жақын жатқан әскери базаға шабуылдаған болуы мүмкін.

Иран әуе қорғаныс жүйесі сонымен бірге Тебриздің оңтүстігіндегі Мераге ауданын атқылаған. Онда ислам революциясы сақшылар корпусының барлау базасы орналасқан.

Тебриздегі мұнай өңдеу зауыты мен әуежай 13 маусымда "Қайратты арыстан" операциясы аясында да шабуылға ұшыраған еді.

Fars агенттігі Иранның батысындағы Хорремабад пен Керманшах қалаларында жарылыс болғанын жазды.

Иранның Израильге шабуылынан төрт адам қаза болды, 70-тен астам адам жараланды деп жазды The Jerusalem Post басылымы.

Шабуылдан Тель-Авив маңындағы Ришон-ле-Цион қаласы айталықтай зардап шеккен.

Тель-Авив пен Рамат-Ганда үйлер қирап, өртенген.

Al Arabiya басылымының жазуынша, Иран Израильге қарай шамамен 2 мың ракета жіберуді жоспарлаған.

Ирандағы дереккөздер CNN арнасына Иран Израильге шабуылын үдетеді және оған көмектескен кез келген елдің әскери базасына шабуылдайды деп айтқан. Ирандық Fars агенттігінің жазуынша, Иранның келесі нысанасы АҚШ-тың Таяу Шығыстағы әскери базалары болмақ.

Ал Израиль әскері өткен түні Иранға тағы да әуеден соққы жасағанын хабарлады. ЦАХАЛ мәліметінше, ондаған жойғыш ұшақ Тегеран маңындағы аудандарға соққы жасаған. Ол Иранның әуе қорғаныс инфрақұрылымын жоюды көздеген деп айтылады.

Израиль әскерінің дерегінше, бір тәулікте жүздеген нысанаға соққы тиген, арасында зениттік кешендер де бар. Қақтығыс басталғалы бері Израиль әскері алғаш рет 1,5 мың шақырымнан астам қашықтыққа ракетамен жаппай соққы жасап отыр.

“Росатом” Қазақстанда алғашқы АЭС салатын халықаралық консорциумның көшбасшысы болып танылды.

Ведомствоаралық комиссия ресейлік компанияның ұсынысын ең оңтайлы деп таныған.

Атом энергиясы жөніндегі агенттіктің баспасөз қызметінің хабарлауынша, әлеуетті вендорлардың қысқа тізіміне «Росатом» (Ресей), China National Nuclear Corporation (Қытай), «Électricité de France» (Франция) және «Korea Hydro & Nuclear Power» (Оңтүстік Корея) енген. Аталған компаниялар АЭС салу бойынша техникалық және коммерциялық ұсыныстардан тұратын материалдардың кешенді пакетін ұсынған. Атап айтқанда, құрылыстың құны, жобаны жүзеге асыру мерзімі, қаржы тарту моделі, жабдықтар мен құрылыс жұмыстарын локализациялау тәсілдері және тағы басқа.

"Осы талдаудың нәтижелері атом саласын дамыту мәселелері жөніндегі ведомствоаралық комиссияның қарауына ұсынылды және Қазақстанда АЭС салу бойынша ең оңтайлы әрі тиімді ұсыныстар ресейлік «Росатом» компаниясынан келгені анықталды. Екінші орынға қытайлық «China National Nuclear Corporation» жайғасса, француздық «Électricité de France» пен кореялық «Korea Hydro & Nuclear Power» ұсыныстары үшінші орынды иеленді" деп жазылған хабарламада.

Қазіргі кезде «Росатом» ұсынған ұсыныстар негізінде "Ресей тарапынан мемлекеттік экспорттық қаржыландыру тарту мәселесі пысықталып жатыр”.

Агенттік хабарламада Қазақстанда алғашқы атом электр станциясын салу жөніндегі халықаралық консорциумды жасақтау бойынша шетел әріптестермен жұмыс жалғасады деп айтты.

Қазақстанда АЭС салу туралы жалпыхалықтық референдум былтыр 6 қазанда өтті. Байқаушылар референдумға дауыс беру кезінде заң талаптарын бұзу фактілері тіркелгенін, мысалы, референдум бюллетеньдерін дауыс беру жәшігіне топтап тастау секілді жайттар анықталғанын хабарлаған.

Орталық референдум комиссиясының ресми қорытындысына сай, дауыс берген азаматтардың 71 пайызы Қазақстанда АЭС салуды қолдаған. Президент Тоқаев АЭС-ті халықаралық консорциум салуы керек деп мәлімдеген.

Экологтардың көбі елде АЭС салуға қарсы. Олар атом электр станциясын салуға қолайлы орын деп айтылып жүрген аймақтағы Балқаш көліне АЭС кері әсер етеді деп есептейді. АЭС салуды жақтаушылар негізінен энергия тапшылығын алға тартады. Қоғам белсенділері мен саясаттанушылар АЭС-ті Ресей салатын болса, Қазақстан оған энергия жағынан тәуелді болып қалады деп алаңдайды.

Будапеште дзюдодан өтіп жатқан әлем чемпионатында қазақстандық Абиба Әбужақынова 48 келіде күміс медаль алды. Ол финалда италиялық Ассунта Скуттодан жеңілді.

27 жастағы Әбужақынова – әлем чемпионатының финалына шыққан алғашқы қазақстандық әйел дзюдошы. Ол 2022, 2024 жылдары әлем біріншілігінде қола жүлде иеленген еді.

Қазақ дзюдошы алғашқы айналымда ресейлік Марина Воробеваны, бельгиялық Луи Петиді жеңген. Ал ширек финалда жапониялық Вакана Когадан басым түсті. Белдесу кезінде Кога екі юко әдісімен ұпай алып, 2:0 есебімен алда келе жатқан. Бұған қоса, екі дзюдошыда да екі ескертуден (шидо) болған. Үшінші шидо алған спортшы бірден жеңіліске ұшырайды. Белдесу аяқталғанға дейін жапон балуаны тағы бір ескерту алып, жеңіс Әбужақыноваға берілді.

Қазақ дзюдолшысы жартылай финалда испаниялық Лаура Мартинесті жеңді. Екі балуан белдесу кезінде екі ескерту алған. Кейін төреші Мартинеске тағы бір ескерту беріп, Әбужақынова финалға шықты.

Дзюдодан бұған дейін Максим Раков (2009 жыл) пен Елдос Сметов әлем чемпионатында алтын алған еді (2015 жыл). 2024 жылы Париж олимпиадасында Сметов чемпион атанған.

Ресей экономикалық даму министрлігі "Росатом" мемлекеттік корпорациясы Өзбекстанда қуаты жоғары АЭС салатынын мәлімдеді. Бұл жөнінде ведомствоға сүйенген "Интерфакс" жазды.

"Былтыр қуаты төмен атом станциясының құрылысы басталған, ал биыл елдердің басшылары жобаны қайта пішіндеп, қуаты жоғары екі блоктық және қуаты төмен екі блоктық электр станциясын салу туралы келісімге келді" деп жазылған министрлік хабарламасында.

Қуаты төмен атом электр станциясын салу туралы келісімге Өзбекстанда 2024 жылы мамырда Ресей президенті Владимир Путиннің Өзбекстанға сапары кезінде қол қойылған. Құжатқа сәйкес, қуаты 330 МВТ (әрқайсысының қуаты 55 МВт болатын алты реактор) болатын станция Жизақ облысында салынбақ.

"Росатом" Өзбекстанға мұзжарғыш кемелер мен жүзетін атом электр станцияларына арналған РИТМ-200Н су-сулы реакторын орнатпақшы. Мұндай реактор түрі құрлықта әлі пайдаланылмаған. РИТМ-200Н реакторы бар алғашқы станция Ресейдің өзінде Якутияда салынған, оның алғашқы блогы 2027 жылы пайдалануға беріледі деп айтылады.

Биыл наурызда Alter Ego жобасының жүргізушісінің "Өзбекстан РИТМ-200Н реакторын сынайтын полигонға айналмай ма?" деген сұраққа жауап берген Өзбекстан атом энергиясы жөніндегі агенттіктің директоры Әзім Ахмедқожаев "бұл жаңа технология емес" деген.

2025 жылы сәуірдің соңында "Росатом" жетекшісі Алексей Лихачев Өзбекстандағы қуаты төмен шағын атом станциясының "іргетасы" бір жылдан кейін немесе одан ертерек қаланатынын мәлімдеген.

Қазақстандық Air Astana әуе компаниясының хабарлауынша, Иран мен Ирак әуе кеңістігі жабылуына байланысты Air Astana мен FlyArystan-ның тұрақты және чартерлік рейстерінің бағыты өзгертіледі.

“Шарм-эль-Шейх, Дубай, Доха, Манама және Мединаға баратын рейстер Иран мен Ирактың әуе кеңістігін айналып өтеді” деп хабарлады Air Astana.

Әуе компаниясы ұшу мен қону уақыты өзгеруі мүмкін болғандықтан жолаушылардан рейстердің статусын алдын ала тексеруді сұрады.

Әуе компаниясының бұл хабарламасы Таяу Шығыста жағдай ушыққан шақта жасалып отыр.

13 маусымға қараған түні Израиль Иранға әуеденсоққы жасаған. Иранның бірнеше қалаларында ондаған нысанға соққы тигені хабарланды. Иранның ислам революциясы сақшылар корпусының қолбасшысы және өзге бірнеше жоғары лауазымды тұлға, сонымен бірге ядролық бағдарламаға қатысы бар делінетін бірнеше ғалым опат болған. Израиль шабуылдың мақсаты "Иранның ядролық бағдарламасын жою" екенін мәлімдеді.

Ал Иран Израильге қарымта қайтаратынын ескертті. Израиль әскерінің хабарлауынша, 13 маусымда жүз шақты дрон Израильге қарай бағыт алған.

АҚШ операцияға қатысы жоғын және Израильдің шабуылы АҚШ пен Иран арасындағы ядролық бағдарламаға қатысты келіссөзге кері әсер етуі мүмкін екенін айтқан. Кейбір БАҚ-тың жазуынша, Тегеран осы жексенбі күні Оманда өтуі керек болған ядролық бағдарлама бойынша келіссөзден бас тартқан.

Қамаудағы оппозиция белсендісі, марафоншы Марат Жыланбаев туралы фильмді көрсететін орын іздеген құқық қорғаушы Бақытжан Төреғожина ақыры бірде-бір орыннан келісім ала алмағанын айтып, бұл идеядан түбегейлі бас тартқанын хабарлады.

Құқық қорғаушы бұған дейін Азаттыққа көп орындар бастапқыда келісіп, бір күннен кейін бас тартқанын айтқан еді.

Оның сөзінше, соңғы рет келіскен орын "президент әкімшілігінен хабарласып, бас тартуды талап еткенін" жеткізген.

13 маусымда Азаттық сол орынға хабарласып көрді. Өзін қонақүйдің әкімшісі ретінде таныстырған қызметкерден бас тарту себебін сұраған кезде “бұл жасырын ақпарат, оны ұйымдастырушылардың өзінен сұраңыз” деді.

Ал құқық қорғаушы “фильмді көрсете алмадық. Бірақ алдағы уақытта бұл ниетімізден қайтпаймыз, әділ, жақсы заманды күтеміз. Марат Жыланбаевқа бостандық!” деп жазды.

Журналист Сәния Тойкеннің “Марафоншы” фильмі биыл қаңтарда Азаттықтың YouTube парақшасында жарық көрген. Фильм қазір түрмеде отырған оппозиция белсендісі Марат Жыланбаевтың спорт пен саясаттағы жолын баяндайды. Құқық қорғаушылар белсенді саяси себеппен қамауда отыр деп санайды. Ал ресми Астана елде саяси қудалау барын мойындамайды.

Фильмді YouTube желісінен көру үшін мына сілтемені басыңыз

13 маусымға қараған түні Израиль авиациясы Тегеранға соққы жасады. Иранның мемлекеттік ақпарат құралдары қаланың түрлі бөлігінде жарылыс дыбысы естілгенін хабарлады.

Израильдің ресми тұлғаларының сөзінше, операцияның мақсаты – Иранның ядролық бағдарламасын жою. The New York Times басылымының Израиль үкіметіндегі дереккөздерінің айтуынша, соққы Иранның ядролық бағдарламасы үшін өте маңызды нысандарға жасалған.

Уранды байыту зауыттары орналасқан Тегеран, Тебриз, Керманшах, Исфахан, Нетенздегі нысандарға соққы тиген. Тегеран мен қала төңірегінде кемінде алты әскери база мен Иранның жоғары әскери қолбасшыларының екі тұрғын үйі шабуыл нысанасы болған. Иранның мемлекеттік ақпарат құралдары әуе соққысы құрбандары арасында Ислам революциясы сақшылар корпусының басшысы, генерал Хосейн Салами бар екенін хабарлады.

Мемлекеттік БАҚ-тың жазуынша, ядролық қару бойынша маман, ғалым Ферейдун Аббаси мен Мохаммада Мехди Техранчи де түнгі шабуылдан опат болған. Ақпарат құралдары аятолла Хаменеидің кеңесшісі Әли Шамхани ауыр жарақаттанғанын жазды.

Израильдің премьер-министрі Биньямин Нетаньяху видеомәлімдемесінде Иранның ядролық бағдарламасы "Израильдің өмір сүруіне тіке қатер төндіреді" деп мәлімдеді. Оның сөзінше, басты нысана – Нетенздегі уранды байыту өндірісі мен Иранның ядролық қару бойынша ғалымдары. Нетаньяхудың айтуынша, операция "қанша күн қажет болса, сонша күнге созылады".

АҚШ мемлекеттік хатшысы Марко Рубионың мәлімдемесіне қарағанда, операцияға АҚШ қатыспаған. Оның сөзінше, Израиль Вашингтонға бұл "өзін-өзі қорғау әрекеті" екенін айтқан. Әуе соққысына дейін бірнеше сағат бұрын АҚШ президенті Дональд Трамп бұл Иранның ядролық бағдарламасын дипломатиялық жолмен шешу мүмкіндігін мүлде азайта түседі деп ескерткен.

Ираннан "жауап соққы" болуы мүмкін екендігінен қауіптенген Израильде ерекше жағдай жарияланған. Израиль мен Иранның әуе кеңістігі жабылған.

Иранның рухани көсемі аятолла Әли Хаменеи Израильден кек қайтарамыз деп сес көрсетті. Хаменеидің сөзінше, Израиль "қатаң жаза" күтуі керек.

Израиль әскерінің тұжырымдауынша, Иранда бірнеше күн ішінде бомба жасауға мүмкіндік беретін байытылған уран бар.

Төтенше жағдай министрлігі БҚО-да бес баланың өмірін қиған өрттің ықтимал себептерін айтты. Қайғылы оқиға 4 маусымда Батыс Қазақстан облысы Жымпиты ауылында болған.

"Әкесі жұмыста болған, жұбайы оларды жауып, дүкенге кеткен. Алдын ала мәлімет бойынша, балалар бұзықтық жасап, ойнаған. Сараптама жақын арада бітеді, жұмыс жалғасып жатыр" деді вице-министр Кеген Тұрсынбаев сенат кулуарында.

Оның сөзінше, былтыр қыркүйекте отбасы өздері тұрып жатқан үйге газ есептегішін орнатқан, алайда шамамен бір ай бұрын басқа үйге көшкен.

4 маусымда Жымпиты ауылындағы тұрғын үйде өрт болған. Оқиға орнына шақыру түскен сәттен бес минут өткенде жеткен құтқарушылар өртенген үйден балаларды алып шыққан. Бірақ олар мерт болған. Балалардың үлкені - 6 жаста, ең кішісі - 8 айлық нәресте.

Батыс Қазақстан облысының әкімі Нариман Төреғалиев отбасын баспанамен қамтамасыз ететінін және тиісті көмек беретінін айтты.

БАҚ-тың мәліметінше, отбасы үйді жалға алып тұрған. Өрт кезінде ата-аналары үйде болмаған. 35 жастағы үйдің әкесі коммуналды кәсіпорында шаруашылық меңгерушісі, ал анасы жергілікті дүкенде істеген.

Отбасы ай сайын көп балалы отбасы ретінде жәрдемақы (134 мың теңге) алған.

Қазақстанда өрттен қаза болған балалар жайлы ақпарат жиі шығады. Биыл қаңтарда Қарағандыда өрт орнынан екі баланың денесі табылған. Былтыр күзде Астанадағы жеке үйлердің бірінде өрт шығып, 13, 9, 3, 2 жастағы төрт бала көз жұмған. Оның алдында Қостанай облысы Жітіқара қаласында жеке үйде өрт болып, бес бала өлі табылған.

Былтыр жыл соңында Қазақстанда 12 жасқа дейінгі балаларды үйде қараусыз қалдыруға тыйым салуды ұсынған.

Air India әуе компаниясының жолаушылар ұшағы Үндістанның батысындағы Ахмедабад әуежайына жақын аумақта апатқа ұшырады.

Ұшақ бортында 242 адам болған. Алдын-ала мәлімет бойынша, жолаушылар мен экипаж мүшелерінің бәрі қаза болған. Жергілікті полицияның айтуынша, ұшақ құлаған тұрғын үй аумағында да қаза болғандар бар.

Ұшақ Ұлыбританияға ұшып шыққан.

"Ахмедабад — Лондон Гатвик бағыты бойынша ұшқан AI171 рейсі бүгін, 12 маусымда апатқа ұшырады. Қазір жай-жапсарын анықтап, http://airindia.com сайтында және X парақшамызда қосымша ақпарат береміз" деп жазылған Air India әуе компаниясының алғашқы мәлімдемесінде.

Қаза болғандар мен зардап шеккендер жөнінде мәлімет жоқ.

"Ахмедабадтан Лондонға бет алған Air India №AI171 рейсінің апаты туралы ақпараттарды қадағалап отырмыз. Ұшақтан соңғы сигнал UTC 08:08:51-де, ұшып шыққаннан кейін бірнеше секундтан кейін келді. Мәселе VT-ANB тіркеуі бар Boeing 787-8 Dreamliner ұшағы жөнінде болып отыр" деп жазылған Flightradar24 хабарламасында.

Dreamliner - Boeing компаниясы шығарған соңғы үлгідегі ұшақтардың бірі.

India TV хабарлауынша, ұшақ құлаған орыннан қалың қара түтін көтерілген. Ұшақ Ахмедабадтан Лондонға ұшқан. Ұшақ экипажы әуеге көтерілгеннен кейін бірден апат туралы сигнал берген деп айтылады. Бортта 230 жолаушы мен экипаждың 12 мүшесі болған: Үндістанның - 169, Ұлыбританияның - 53, Португалияның - 7, Канаданың бір азаматы болған.

Ұшақ капитанының 8 мыңнан астам сағат ұшу тәжірибесі болған. Екінші ұшақ мыңнан астам сағат ұшқан. Жолаушылардың арасында Гуджарат штатының бұрынғы губернаторы Виджай Рупани болған.

Апат орнынан түсірілген кадрларға қарағанда ұшақ тұрғын үйлер орналасқан аумаққа құлаған.

АҚШ Ирактағы елшілік қызметкерлерінің бір бөлігін көшіруге дайындалып жатыр. Бұған қоса, бірқатар Таяу Шығыс елдеріндегі америкалық қызметкерлердің туыстарына тұрып жатқан елден кетуге рұқсат берген. Бұл жөнінде сәрсенбі күні Пентагон мен АҚШ мемлекеттік департаментінің ресми тұлғалары мен дереккөздерге сүйенген халықаралық басылымдар, оның ішінде Reuters те жазды.

АҚШ мемлекеттік департаменті кейін ақпаратты растады.

АҚШ пен Ирактағы дереккөздер эвакуацияны аймақта қауіп-қатер артуымен байланыстырды. Ақ үй өкілдері де ақпаратты растады, алайда Ирак елшілігіндегі қанша адам кететінін нақтыламады.

Сарапшылар соңғы оқиғаларды АҚШ пен Иран арасында жағдайдың ушығуымен байланыстырып отыр. Екі ел арасында ядролық келісімшарт бойынша келіссөзде ілгерілеушілік байқалмайды. Сәрсенбі күні АҚШ президенті Дональд Трамп Тегеран уранды байытудан бас тартпайтындығына барған сайын көз жеткізіп келе жатқандығын айтты.

Вашингтондағылар егер келіссөз сәтсіз аяқталса, АҚШ шара қолданатынын – тіпті Иранға соққы жасауға дейін баратындығын жоққа шығармады. Ал Иран билігі ядролық қаруға ұмтылмайтындығын айтып отыр. Тегеран бір мезетте уранды байытудан бас тартпайтындығын да жеткізді.

АҚШ-тың Таяу Шығысқа жауапты Орталық қолбасшылығының басшысы генерал Майкл Курилла 9 маусымда АҚШ конгресінің өкілдер палатасындағы жиын кезінде Иранға соққы беру жоспарын дайындағанын айтты. Ол оны қорғаныс министрі Пит Хегсет пен президент Дональд Трампқа тапсырған. Иран қорғаныс министрі Азиз Насирзаде сәрсенбі күні АҚШ Иранға соққы берсе, Иран аймақтағы америкалық базаларға соққы беріп жауап береді деді. Американың базалары Кувейт, Катар, Бахрейн, БАӘ және Иракта орналасқан. Дегенмен Иракта ираншыл күштердің ықпалы басым.

Қазақстанның цифрлық даму, инновация және аэроғарыш өнеркәсібі мен америкалық Starlink компаниясы спутниктік интернет қызметін Қазақстан аумағында іске қосу туралы келісімге қол қойды. Елде Starlink терминалдары биыл үшінші тоқсанда (шілде-қыркүйек) сатыла бастайды. Енді қазақстандықтар терминалдарды заңды түрде сатып алып, пайдаланып, Қазақстан заңнамасына сәйкес тіркей алады.

"Бүгінге дейін Starlink елімізде тек мектептерге интернет ұсынып, пилоттық режимде жұмыс істеп келді. Ал халық үшін ол ресми түрде қолжетімсіз еді. Енді біз келісімге келдік, компания ақпараттық қауіпсіздік пен байланыс саласындағы ұлттық заңнама талаптарына сай жұмыс істейтін болады. Биыл қажетті жұмыстар жүргізіліп, тұрғындар ресми әрі заңды түрде спутниктік интернетке қосыла алады" деді цифрлық даму министрі Жаслан Мәдиев.

Министрліктің айтуынша, Starlink-тің көмегімен жоғары жылдамдықты интернетке ауылдық мектептер, медициналық мекемелер, мобильді топтар мен инфрақұрылым нысандары қол жеткізе алады.

"Бұл әсіресе талшықты-оптикалық желілерді экономикалық немесе техникалық тұрғыдан тартуға қиындық тудыратын өңірлерде өзекті болып отыр" дейді ведомство өкілдері.

Қазіргі кезде жеке пайдаланушыларға қызмет көрсету тәртібін қоса алғанда, техникалық және ұйымдастырушылық мәселелерді келісу жұмыстары жүргізіліп жатқаны айтылады.

Десе де, Starlink жабдықтары мен абоненттік төлем қымбат болады деген болжам айтылады. starlinkinsider.com мәліметінше, Моңғолияда ай сайынғы абоненттік төлем құны – 27 мың теңге. Жабдықтары жеткізуді есептегенде 243 мың теңге.

Starlink сайтының картасында Қазақстан аталған жүйеге 2025 жылы қосылатыны көрсетілген.

Америкалық кәсіпкер Илон Масктің SpaceX компаниясының спутниктік интернеті көптеген елдерде істеп жатыр.

SpaceX компаниясының Starlink ғаламдық жүйесі шалғай елдімекендерді, ашық теңіздегі кемелерді интернетпен қамтамасыз ету үшін және автократ режиміндегі елдерде ақпарат цензурасыз таралуы үшін құрылған. Осы мақсатта SpaceX Жер орбитасына шамамен 2300 спутнигін ұшырған. Желінің қызметін қолдану үшін станциядан бөлек терминал керек.

Ұлытау облысының қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соты "адам азаптады" деп айыпталған (146-бап, 3-бөлік) Жаңаарқа аудандық полициясының үш қызметкерінің әрқайсысына 5 жыл түрме жазасын берді. Бұл жөнінде сотқа сүйенген жергілікті Іnbusiness.kz сайты жазды.

Сот мәліметіне қарағанда, былтыр 14 тамызға қараған түні полицейлер ұсталған ер адамды аудандық полиция бөлімінің дәретханасында ұрып-соққан. Жәбірленуші орташа дәрежеде жарақат алған.

Сотталушылар өздеріне тағылған айыпты мойындамаған. Соттың хабарлауынша, олардың кінәсін "жәбіренуші мен куәгерлердің жауабы, сот-медициналық қорытындысы, айыптау тарабы келтірген заттай айғақтар" дәлелдеген.

Сот екі сотталушының кәмелетке толмаған балалары барын - жағдайды жеңілдететін жайт ретінде, полицей антын бұзғандарын жағдайды ауырлататын жайт ретінде қарастырған. Сот үшеуін 3 жыл мемлекеттік қызмет пен құқық қорғау органдарында қызмет атқаруына да тыйым салған. Сот үкімі әзірге күшіне енбеген деп айтылады.

Қазақстан азаптауға қарсы халықаралық актіні ратификациялаған. Халықаралық құқық қорғаушылар Қазақстанның қамау орындарында азаптау тыйылмай отырғанына алаңдап, мұндай қылмысқа кінәлілердің көп жағдайда жазасыз қалатындығын айтқан.

Қазақстан билігі елде «азаптау қылмысына төзбеушілік» бар деумен келеді. 2019 жылдан бастап азаптау бойынша сотталғандар рақымшылық, істің ескіруі, өкіну және тараптардың татуласуы негізінде қылмыстық жауапкершіліктен босатылмайды. 2023 жылдан бастап азаптау бойынша айыпталғандарға шарты жаза берілмейді. 2023 жылдың наурызында Қазақстанда азаптауға қарсы шара ретінде түрмелер мен полиция орындарын міндетті түрде бейнебақылаумен жабдықтау туралы ереже күшіне енді.

Прокуратураның 2025 жыл қаңтарындағы мәліметіне сәйкес, елде азаптау бойынша 126 адам сотталған. Олардың алтауы шартты түрде мерзімінен бұрын бостандыққа шыққан.

Қазақстандық Адам құқығы бюросының дерегінше, 2009 жылдан бері Қазақстаннан БҰҰ-ға азаптау бойынша көп шағым түскен, бірақ Қазақстан билігі БҰҰ шешімдерінің заңды күші жоқ және тек рекомендация сипатында деп есептейді, осылайша жауапкершілікті өзіне алмайды.

Алғашқы бес айда Қазақстанның жалпы ішкі өнімі (ЖІӨ) 6%-ға жетті.

Үкіметтің баспасөз қызметінің хабарлауынша, қаңтар-мамыр аралығында өнеркәсіп өндірісі 6,4%, ауыл шаруашылығы – 4%-ға, сауда 7,8%-ға жеткен.

Ең жоғары көрсеткіш – құрылыс (15,4%) пен көлік (23,1%) салаларының еншісінде. Негізгі капиталға салынған инвестиция 18,2%-ға артқан.

“Бұл өсім көлік, өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымға, сондай-ақ жабдықтар мен жаңа өнеркәсіптік нысандарға бағытталған қаржы салымдарының есебінен қамтамасыз етілген” деп жазылған ресми хабарламада.

Дүниежүзілік банктің бағалауынша, 2025 жылы Қазақстанның ЖІӨ 4,7% жетуі мүмкін. ДБ айтуынша, биыл Теңіз кенішінің жобасын кеңейтудің арқасында мұнай өндірісі артып, экономикаға дем бермек.

Былтыр елдің ЖІӨ 4,8% болған. Бұл алдыңғы жылмен салыстырғанда төмен.

Қазақстан билігі экономиканы әртараптандыру қажеттігін, өңдеу саласын дамыту керектігін көп жылдардан бері айтып келеді, алайда мемлекет бюджеті мұнай мен өзге де шикізат экспортына едәуір дәрежеде тәуелді.

Мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева журналистердің қысым жөнінде шағымына реакция білдірді

Министр ақпарат құралдарына жасалған қысымды айыптап, “бұл жекелеген журналистер ғана емес, мемлекетке жасалған қоқан-лоқы” деді. Оның сөзінен Orda басылымы үзінді келтіреді.

“Бұл жекелеген тәуелсіз журналистерді қорқыту немесе атына кір келтіру мақсатында ғана жасалып жатқан жоқ – тұтас мемлекет пен мемлекеттік органдарға нұқсан келтіру үшін жасалып отыр. Яғни, іс жүзінде бұл біздің жауымыз десек болады. Олармен күресу керек” деді министр.

Ол мұндай оқиғаларды құқық қорғау органдары тексеріп жатқанын айтты.

Бұған дейін бірқатар басылым иелері атап айтқанда, Ulysmedia.kz, Orda.kz, “Обожаю” арналарының авторлары Самал Ибраева, Гүлнар Бажкенова мен Асхат Ниязов ақпараттық шабуыл мен қысым, қоқан-лоқыға шағымданған еді.

Бір күн бұрын Orda басылымы редакцияға жарты жылдан бері түрлі сипаттағы қоқан-лоқы жасалып жатқанын мәлімдеп, басылымның желідегі парақшалары да жиі бұғатталатынын айтқан.

“Қызметкерлеріміздің мекенжайына өздерін полицей ретінде таныстырған адамдар барады, көршілерінен сұрайды, фотороботтарды көрсетіп, журналист “іздеуде жүр” деп айтады. Қызметкерлердің жеке деректері мен телефон нөмірлері интимдік қызмет көрсететін шетелдік сервистерге және ит-мысық сататын және арзанға техника сататын хабарландыруларға орналастырылып жатыр. Әлеуметтік желілерде журналистеріміздің суреттері мен деректері бар фейк аккаунттар ашылып жатыр. Олардың атынан жалған ақпараттар, атап айтқанда бас редактордың қайтыс болғаны жайлы ақпарат жарияланады” деп жазылған редакция хабарламасында.

Айтуларынша, бас редактордан “Орданың” кеңсесін “тәуелсіз БАҚ орналасқан бірыңғай орталыққа” көшіруді де талап еткен. Бірақ редакция одан бас тартқан. Онда нақты кім талап еткені айтылмайды.

Басылым өкілдері “Орданы” тартып алу талпынысы да байқалғанын атап өтті. Олар жақын арада полицияға шағымданатынын айтқан.

Бұған дейін Ulysmedia бас редакторы Самал Ибраева да өзіне қарсы ақпараттық шабуылға шағымданған еді. Ал "Обожаю" арнасының иесі Асхат Ниязовтың қысым туралы мәлімдемесі де бұған дейін әлеуметтік желілерде жарияланған.

Қазақстанда журналистер мен редакциялар қысым мен қоқан-лоқыға жиі шағымданады. Елде журналистердің кәсіби міндетін атқаруға жиі кедергі жасалады. Баспасөз қорғау ұйымдары журналистердің кәсіби қызметіне кедергі жасалғаны туралы шағымдары көп жағдайда тексерілмей қалады дейді.

Наурыздың ортасында бірқатар тәуелсіз журналист телефон шабуылға шағымданып, баспасөзге жаңа қысым түрі пайда болғаны да айтылған еді. "Әділ сөз" баспасөз қорғау ұйымы мәлімдеме таратқан.

Халықаралық ұйымдар Қазақстанда баспасөз еркіндігі шектелген деп санайды. "Шекарасыз тілшілер" халықаралық ұйымы әзірлейтін баспасөз индексі рейтингінде Қазақстан 180 елдің ішінде 142-орында тұр. Ал Freedom House ұйымының биылғы "Интернет еркіндігі" есебінде "еркін емес" елдер қатарында қалды.