БАҒДАД: Бүгін Бағдадтағы университет қалашығында жанкешті-лаңкес жүзеге асырған қастандықтан соңғы мәлімет бойынша 38 адам қаза болып, одан да көп кісі жараланды. Сондай-ақ, бүгін Бағдадтың шийттер тұратын оңтүстік ауданы зымырандармен атқыланды. Қаза болғандар туралы қарама-қайшы мәліметтер келіп жатыр. Ал таңертең Бағдадтың орталығында орналасқан Иран елшілігінің маңында бомбамен нақышталған автокөлік жарылып, одан кемінде 1 кісі қаза болып, 4 адам жараланды.

Air India әуе компаниясының жолаушылар ұшағы Үндістанның батысындағы Ахмедабад әуежайына жақын аумақта апатқа ұшырады.

Ұшақ бортында 242 адам болған.

Ұшақ Ұлыбританияға ұшып шыққан.

"Ахмедабад — Лондон Гатвик бағыты бойынша ұшқан AI171 рейсі бүгін, 12 маусымда апатқа ұшырады. Қазір жай-жапсарын анықтап, http://airindia.com сайтында және X парақшамызда қосымша ақпарат береміз" деп жазылған Air India әуе компаниясының алғашқы мәлімдемесінде.

Қаза болғандар мен зардап шеккендер жөнінде мәлімет жоқ.

"Ахмедабадтан Лондонға бет алған Air India №AI171 рейсінің апаты туралы ақпараттарды қадағалап отырмыз. Ұшақтан соңғы сигнал UTC 08:08:51-де, ұшып шыққаннан кейін бірнеше секундтан кейін келді. Мәселе VT-ANB тіркеуі бар Boeing 787-8 Dreamliner ұшағы жөнінде болып отыр" деп жазылған Flightradar24 хабарламасында.

Dreamliner - Boeing компаниясы шығарған соңғы үлгідегі ұшақтардың бірі.

India TV хабарлауынша, ұшақ құлаған орыннан қалың қара түтін көтерілген. Ұшақ Ахмедабадтан Лондонға ұшқан. Ұшақ экипажы әуеге көтерілгеннен кейін бірден апат туралы сигнал берген деп айтылады. Бортта 230 жолаушы мен экипаждың 12 мүшесі болған: Үндістанның - 169, Ұлыбританияның - 53, Португалияның - 7, Канаданың бір азаматы болған.

Ұшақ капитанының 8 мыңнан астам сағат ұшу тәжірибесі болған. Екінші ұшақ мыңнан астам сағат ұшқан. Жолаушылардың арасында Гуджарат штатының бұрынғы губернаторы Виджай Рупани болған.

Апат орнынан түсірілген кадрларға қарағанда ұшақ тұрғын үйлер орналасқан аумаққа құлаған.

АҚШ Ирактағы елшілік қызметкерлерінің бір бөлігін көшіруге дайындалып жатыр. Бұған қоса, бірқатар Таяу Шығыс елдеріндегі америкалық қызметкерлердің туыстарына тұрып жатқан елден кетуге рұқсат берген. Бұл жөнінде сәрсенбі күні Пентагон мен АҚШ мемлекеттік департаментінің ресми тұлғалары мен дереккөздерге сүйенген халықаралық басылымдар, оның ішінде Reuters те жазды.

АҚШ мемлекеттік департаменті кейін ақпаратты растады.

АҚШ пен Ирактағы дереккөздер эвакуацияны аймақта қауіп-қатер артуымен байланыстырды. Ақ үй өкілдері де ақпаратты растады, алайда Ирак елшілігіндегі қанша адам кететінін нақтыламады.

Сарапшылар соңғы оқиғаларды АҚШ пен Иран арасында жағдайдың ушығуымен байланыстырып отыр. Екі ел арасында ядролық келісімшарт бойынша келіссөзде ілгерілеушілік байқалмайды. Сәрсенбі күні АҚШ президенті Дональд Трамп Тегеран уранды байытудан бас тартпайтындығына барған сайын көз жеткізіп келе жатқандығын айтты.

Вашингтондағылар егер келіссөз сәтсіз аяқталса, АҚШ шара қолданатынын – тіпті Иранға соққы жасауға дейін баратындығын жоққа шығармады. Ал Иран билігі ядролық қаруға ұмтылмайтындығын айтып отыр. Тегеран бір мезетте уранды байытудан бас тартпайтындығын да жеткізді.

АҚШ-тың Таяу Шығысқа жауапты Орталық қолбасшылығының басшысы генерал Майкл Курилла 9 маусымда АҚШ конгресінің өкілдер палатасындағы жиын кезінде Иранға соққы беру жоспарын дайындағанын айтты. Ол оны қорғаныс министрі Пит Хегсет пен президент Дональд Трампқа тапсырған. Иран қорғаныс министрі Азиз Насирзаде сәрсенбі күні АҚШ Иранға соққы берсе, Иран аймақтағы америкалық базаларға соққы беріп жауап береді деді. Американың базалары Кувейт, Катар, Бахрейн, БАӘ және Иракта орналасқан. Дегенмен Иракта ираншыл күштердің ықпалы басым.

Қазақстанның цифрлық даму, инновация және аэроғарыш өнеркәсібі мен америкалық Starlink компаниясы спутниктік интернет қызметін Қазақстан аумағында іске қосу туралы келісімге қол қойды. Елде Starlink терминалдары биыл үшінші тоқсанда (шілде-қыркүйек) сатыла бастайды. Енді қазақстандықтар терминалдарды заңды түрде сатып алып, пайдаланып, Қазақстан заңнамасына сәйкес тіркей алады.

"Бүгінге дейін Starlink елімізде тек мектептерге интернет ұсынып, пилоттық режимде жұмыс істеп келді. Ал халық үшін ол ресми түрде қолжетімсіз еді. Енді біз келісімге келдік, компания ақпараттық қауіпсіздік пен байланыс саласындағы ұлттық заңнама талаптарына сай жұмыс істейтін болады. Биыл қажетті жұмыстар жүргізіліп, тұрғындар ресми әрі заңды түрде спутниктік интернетке қосыла алады" деді цифрлық даму министрі Жаслан Мәдиев.

Министрліктің айтуынша, Starlink-тің көмегімен жоғары жылдамдықты интернетке ауылдық мектептер, медициналық мекемелер, мобильді топтар мен инфрақұрылым нысандары қол жеткізе алады.

"Бұл әсіресе талшықты-оптикалық желілерді экономикалық немесе техникалық тұрғыдан тартуға қиындық тудыратын өңірлерде өзекті болып отыр" дейді ведомство өкілдері.

Қазіргі кезде жеке пайдаланушыларға қызмет көрсету тәртібін қоса алғанда, техникалық және ұйымдастырушылық мәселелерді келісу жұмыстары жүргізіліп жатқаны айтылады.

Десе де, Starlink жабдықтары мен абоненттік төлем қымбат болады деген болжам айтылады. starlinkinsider.com мәліметінше, Моңғолияда ай сайынғы абоненттік төлем құны – 27 мың теңге. Жабдықтары жеткізуді есептегенде 243 мың теңге.

Starlink сайтының картасында Қазақстан аталған жүйеге 2025 жылы қосылатыны көрсетілген.

Америкалық кәсіпкер Илон Масктің SpaceX компаниясының спутниктік интернеті көптеген елдерде істеп жатыр.

SpaceX компаниясының Starlink ғаламдық жүйесі шалғай елдімекендерді, ашық теңіздегі кемелерді интернетпен қамтамасыз ету үшін және автократ режиміндегі елдерде ақпарат цензурасыз таралуы үшін құрылған. Осы мақсатта SpaceX Жер орбитасына шамамен 2300 спутнигін ұшырған. Желінің қызметін қолдану үшін станциядан бөлек терминал керек.

Ұлытау облысының қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соты "адам азаптады" деп айыпталған (146-бап, 3-бөлік) Жаңаарқа аудандық полициясының үш қызметкерінің әрқайсысына 5 жыл түрме жазасын берді. Бұл жөнінде сотқа сүйенген жергілікті Іnbusiness.kz сайты жазды.

Сот мәліметіне қарағанда, былтыр 14 тамызға қараған түні полицейлер ұсталған ер адамды аудандық полиция бөлімінің дәретханасында ұрып-соққан. Жәбірленуші орташа дәрежеде жарақат алған.

Сотталушылар өздеріне тағылған айыпты мойындамаған. Соттың хабарлауынша, олардың кінәсін "жәбіренуші мен куәгерлердің жауабы, сот-медициналық қорытындысы, айыптау тарабы келтірген заттай айғақтар" дәлелдеген.

Сот екі сотталушының кәмелетке толмаған балалары барын - жағдайды жеңілдететін жайт ретінде, полицей антын бұзғандарын жағдайды ауырлататын жайт ретінде қарастырған. Сот үшеуін 3 жыл мемлекеттік қызмет пен құқық қорғау органдарында қызмет атқаруына да тыйым салған. Сот үкімі әзірге күшіне енбеген деп айтылады.

Қазақстан азаптауға қарсы халықаралық актіні ратификациялаған. Халықаралық құқық қорғаушылар Қазақстанның қамау орындарында азаптау тыйылмай отырғанына алаңдап, мұндай қылмысқа кінәлілердің көп жағдайда жазасыз қалатындығын айтқан.

Қазақстан билігі елде «азаптау қылмысына төзбеушілік» бар деумен келеді. 2019 жылдан бастап азаптау бойынша сотталғандар рақымшылық, істің ескіруі, өкіну және тараптардың татуласуы негізінде қылмыстық жауапкершіліктен босатылмайды. 2023 жылдан бастап азаптау бойынша айыпталғандарға шарты жаза берілмейді. 2023 жылдың наурызында Қазақстанда азаптауға қарсы шара ретінде түрмелер мен полиция орындарын міндетті түрде бейнебақылаумен жабдықтау туралы ереже күшіне енді.

Прокуратураның 2025 жыл қаңтарындағы мәліметіне сәйкес, елде азаптау бойынша 126 адам сотталған. Олардың алтауы шартты түрде мерзімінен бұрын бостандыққа шыққан.

Қазақстандық Адам құқығы бюросының дерегінше, 2009 жылдан бері Қазақстаннан БҰҰ-ға азаптау бойынша көп шағым түскен, бірақ Қазақстан билігі БҰҰ шешімдерінің заңды күші жоқ және тек рекомендация сипатында деп есептейді, осылайша жауапкершілікті өзіне алмайды.

Алғашқы бес айда Қазақстанның жалпы ішкі өнімі (ЖІӨ) 6%-ға жетті.

Үкіметтің баспасөз қызметінің хабарлауынша, қаңтар-мамыр аралығында өнеркәсіп өндірісі 6,4%, ауыл шаруашылығы – 4%-ға, сауда 7,8%-ға жеткен.

Ең жоғары көрсеткіш – құрылыс (15,4%) пен көлік (23,1%) салаларының еншісінде. Негізгі капиталға салынған инвестиция 18,2%-ға артқан.

“Бұл өсім көлік, өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымға, сондай-ақ жабдықтар мен жаңа өнеркәсіптік нысандарға бағытталған қаржы салымдарының есебінен қамтамасыз етілген” деп жазылған ресми хабарламада.

Дүниежүзілік банктің бағалауынша, 2025 жылы Қазақстанның ЖІӨ 4,7% жетуі мүмкін. ДБ айтуынша, биыл Теңіз кенішінің жобасын кеңейтудің арқасында мұнай өндірісі артып, экономикаға дем бермек.

Былтыр елдің ЖІӨ 4,8% болған. Бұл алдыңғы жылмен салыстырғанда төмен.

Қазақстан билігі экономиканы әртараптандыру қажеттігін, өңдеу саласын дамыту керектігін көп жылдардан бері айтып келеді, алайда мемлекет бюджеті мұнай мен өзге де шикізат экспортына едәуір дәрежеде тәуелді.

Мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева журналистердің қысым жөнінде шағымына реакция білдірді

Министр ақпарат құралдарына жасалған қысымды айыптап, “бұл жекелеген журналистер ғана емес, мемлекетке жасалған қоқан-лоқы” деді. Оның сөзінен Orda басылымы үзінді келтіреді.

“Бұл жекелеген тәуелсіз журналистерді қорқыту немесе атына кір келтіру мақсатында ғана жасалып жатқан жоқ – тұтас мемлекет пен мемлекеттік органдарға нұқсан келтіру үшін жасалып отыр. Яғни, іс жүзінде бұл біздің жауымыз десек болады. Олармен күресу керек” деді министр.

Ол мұндай оқиғаларды құқық қорғау органдары тексеріп жатқанын айтты.

Бұған дейін бірқатар басылым иелері атап айтқанда, Ulysmedia.kz, Orda.kz, “Обожаю” арналарының авторлары Самал Ибраева, Гүлнар Бажкенова мен Асхат Ниязов ақпараттық шабуыл мен қысым, қоқан-лоқыға шағымданған еді.

Бір күн бұрын Orda басылымы редакцияға жарты жылдан бері түрлі сипаттағы қоқан-лоқы жасалып жатқанын мәлімдеп, басылымның желідегі парақшалары да жиі бұғатталатынын айтқан.

“Қызметкерлеріміздің мекенжайына өздерін полицей ретінде таныстырған адамдар барады, көршілерінен сұрайды, фотороботтарды көрсетіп, журналист “іздеуде жүр” деп айтады. Қызметкерлердің жеке деректері мен телефон нөмірлері интимдік қызмет көрсететін шетелдік сервистерге және ит-мысық сататын және арзанға техника сататын хабарландыруларға орналастырылып жатыр. Әлеуметтік желілерде журналистеріміздің суреттері мен деректері бар фейк аккаунттар ашылып жатыр. Олардың атынан жалған ақпараттар, атап айтқанда бас редактордың қайтыс болғаны жайлы ақпарат жарияланады” деп жазылған редакция хабарламасында.

Айтуларынша, бас редактордан “Орданың” кеңсесін “тәуелсіз БАҚ орналасқан бірыңғай орталыққа” көшіруді де талап еткен. Бірақ редакция одан бас тартқан. Онда нақты кім талап еткені айтылмайды.

Басылым өкілдері “Орданы” тартып алу талпынысы да байқалғанын атап өтті. Олар жақын арада полицияға шағымданатынын айтқан.

Бұған дейін Ulysmedia бас редакторы Самал Ибраева да өзіне қарсы ақпараттық шабуылға шағымданған еді. Ал "Обожаю" арнасының иесі Асхат Ниязовтың қысым туралы мәлімдемесі де бұған дейін әлеуметтік желілерде жарияланған.

Қазақстанда журналистер мен редакциялар қысым мен қоқан-лоқыға жиі шағымданады. Елде журналистердің кәсіби міндетін атқаруға жиі кедергі жасалады. Баспасөз қорғау ұйымдары журналистердің кәсіби қызметіне кедергі жасалғаны туралы шағымдары көп жағдайда тексерілмей қалады дейді.

Наурыздың ортасында бірқатар тәуелсіз журналист телефон шабуылға шағымданып, баспасөзге жаңа қысым түрі пайда болғаны да айтылған еді. "Әділ сөз" баспасөз қорғау ұйымы мәлімдеме таратқан.

Халықаралық ұйымдар Қазақстанда баспасөз еркіндігі шектелген деп санайды. "Шекарасыз тілшілер" халықаралық ұйымы әзірлейтін баспасөз индексі рейтингінде Қазақстан 180 елдің ішінде 142-орында тұр. Ал Freedom House ұйымының биылғы "Интернет еркіндігі" есебінде "еркін емес" елдер қатарында қалды.

Қазақстанда паранжа, ниқаб пен бет-жүзді көрсетпейтін өзге де киім түрлеріне тыйым салу ұсынылып жатыр. Тиісті түзетуді қазір сенатта қаралып жатқан "Құқықбұзушылықтың алдын алу туралы" заңға енгізу ұсынылды деп жазды Tengrinews.kz сайты.

Мұндай киім түрлері тек заң талаптарын орындау үшін немесе медициналық, азаматтық қорғаныс мақсатында, белгілі бір ауа райы және қандай да бір спорт-мәдени шаралар кезінде қолданылуы мүмкін.

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев наурыздағы ұлттық құрылтай кезінде бетті жабатын киім түрлерінің орнына ұлттық даралықты паш ететін киім киюді қолдаған.

"Бет-жүзді тұмшалайтын қара киімнен гөрі өзіміздің ұлттық киімдеріміз әлдеқайда артық. Әсіресе, әйелдердің дәстүрлі киімі өте ғажап көрінеді. Себебі ұлттық киім бұл – біздің бірегей ұлттық болмысымыздың маңызды көрінісі. Оны жан-жақты дәріптеуіміз керек" деген еді сол кезде Тоқаев.

Конституцияға сәйкес, Қазақстан демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет. Ата заң сонымен бірге азаматтардың ар-ұждан еркіндігіне кепілдік береді.

2025 жылы қаңтарда Қырғызстанда қоғамдық орындарда ниқаб тағуға тыйым салатын заң қабылданған. Бірнеше айдан кейін қалаларда заңның орындалуын қадағалауды көздеген рейдтер өтті. 1 ақпаннан бастап елде бет-жүзді жасыратын киім түрлерін кигендерге 230 доллар айыппұл салынатын болды.

Өзбекстанда ниқабқа тыйым 2023 жылы енгізілген. Онда заңды бұзғандар 250-380 доллар аралығында айыппұл төлейді. Тәжікстанда да "ұлттық құндылықтарға қайшы келетін" ниқабқа тыйым салынған.

Алатау қалалық соты "банкир Ержан Тәтішевтің өліміне кінәлі" деп сотталған кәсіпкер Мұратхан Тоқмәдидің өтінішін қарауды шегерді. Бұл жөнінде тараптардың адвокаттарына сүйенген Informburo жазды.

Сот процесі кезінде жәбірленуші жақтың адвокаты Аманжол Мұхамедияров өтінішті қарауды шегеруді сұраған. Ол өтініш жөнінде мәліметті тек 9 маусымға алғанын, сотқа дайындалуға уақыт беруді сұраған.

Судья Ақмарал Мейірбекова адвокаттың өтінішін орындап, сот қарауын 13 маусымға тағайындады деп жазды сайт.

Ал Мұратхан Тоқмәди мен оның қорғаушысы шешімге келіспеген. Адвокат Кербеновтің сөзінше, нақты жағдайда мәселе - жәбірленуші жақ қатыса алатын - мерзімнен ерте босату немесе жазаны ауыстыру жөнінде болып отырған жоқ. Жазаны қысқарту туралы өтініш қаралып отырғандықтан адвокат Кербенов жәбірленуші жақтың қатысуына қарсылық білдірген.

Мұратхан Тоқмәди биыл қаңтарда мерзімінен ерте босату туралы өтініш берген, алайда артынша бас прокуратура жауабын күтіп отырғанын айтып, өтінішін қайта алып алған еді.

Былтыр жазда Қонаев соты оны ерте босату туралы өтінішті қанағаттандырған, алайда Алматы облыстық соты Тоқмәдиді шартты түрде мерзімінен бұрын босату туралы қаулының күшін жойды. Бірінші инстанция шешіміне жәбірленуші жақ шағым түсірген.

БТА банктің басшысы Ержан Тәтішев 2004 жылы аңшылықта жүргенде оқ тиіп қаза болған. Сол кезде мұны сот "жазатайым оқиға" деп танып, бірақ банкирдің жанында бірге болған кәсіпкер Мұратхан Тоқмәдиді бір жылға соттаған. Бірақ 2017 жылы іс қайта қаралып, Мұратхан Тоқмәди "Тәтішевті "ТұранӘлем" банкін иеленуді көздеген Мұхтар Әблязовтің тапсырысымен өлтірдім" деген. Сот Тоқмәдиді 2018 жылы 10,5 жылға соттаған.

Ал Әблязовті "банк активтерін иемденгені үшін" сырттай өмірлік түрме жазасына кескен. Бұрынғы банкир, оппозиционер Мұхтар Әблязов әлеуметтік желілерде Тәтішев өліміне қатысы жоғын, Тоқмәдимен таныс емес екенін мәлімдеген.

2022 жылы Тоқмәди Тәтішевтің өліміне Әблязовтың қатысы жоғын мәлімдеп, істі қайта қарауды, өзін ақтап, босатуды сұраған. Жезқазған түрмесінен президент Қасым-Жомарт Тоқаевқа арнап жазған хатында Тоқмәди тергеуде азапталып, тағылған айыпты мойындауға мәжбүр болғанын айтқан.

Сол жылы Ұлытау облысы сотында кәсіпкер Мұратхан Тоқмәдидің шартты жазамен мерзімінен бұрын босату туралы өтініші қаралып, судья оның алдындағы Жезқазған қалалық сотының Тоқмәдиді мерзімінен бұрын шартты жазамен босатуға негіз жоқ деген қаулысын өзгертпеді.

Америкалық миллиардер Илон Маск АҚШ президенті Дональд Трамп жайлы жазған "кейбір" жазбалары үшін кешірім сұрады.

"АҚШ президенті Дональд Трамп жайлы жазған кейбір постарым үшін өкінемін. Кейбір жазбаларым артық болды" деді Маск Х желісінде.

Бизнесмен қандай постары екенін ашып жазбады.

• 5 маусымда Маск Х желісінде Трамптың салық пен мемлекет шығыны туралы заң жобасын сынаған. 6 маусымда Трамп Масктан "көңілі қалғанын" айтып, "енді арамыз бұрынғыдай болмайды-ау" деген.
• Маск Х желісінде "Менсіз Трамп сайлауда жеңілер еді, демократтар өкілдер палатасындағы көп орынды иеленіп, сенатта республикалықтарға жеңілер еді. Жақсылықты білмейді" деп жазды.
• Трамп "Масктың компанияларымен келісім-шарттарды тоқтатып, мемлекеттік субсидиялардан айыру" жайлы жазды.
• Маск мұнымен тоқтап қалмай, "нағыз бомба тастайтын уақыт келді" деп мәлімдеп, "Трамптың есімі Эпштейн файлында бар. Сондықтан бұл файл жарияланбай отыр" деп жазды. АҚШ-та қаржыгер Джеффри Эпштейнді кәмелетке толмағандарды жезөкшелікпен айналысуға мәжбүрледі, балаларды бизнесмендерге қызмет көрсетуге итермеледі деп айыптаған.
• Кейін Маск Эпштейн файлы жайлы жазғанын өшіріп тастады. Ал Трамп Маскпен сөйлеспейтінін айтқан.

Миллиардер Маск былтыр Трамптың сайлау алды науқанына және президент әкімшілігінің жұмысына деп 250 млн доллар бөлген еді. Ал Трамп сайлауда жеңген соң Маскты Үкіметіндегі тиімділік департаментінің (DOGE) басшысы етіп тағайындаған.

Трамп бұл департаментті үкіметтің шығынын азайту үшін құрып, Маск 130 күн жұмыс істейді деген. 30 мамырда Маск Трамп әкімшілігінен кеткен. Оны Трамп Ақ үйде қабылдап, салтанатты түрде шығарып салған еді. Сарапшылар Маск басқарған DOGE басында 2 трлн долларды үнемдеуді көздегенімен, бұл мақсаттың ширегіне де жете алмағанын айтады.

Украина ымыраға келуден бас тартса, бұдан да көп жерінен айырылады. The Wall Street Journal басылымына берген сұхбатында Ресей президенті Владимир Путиннің кеңесшісі Владимир Мединский осылай деп мәлімдеді. Ол соғысты тоқтату бойынша ресейлік келіссөз тобына жетекшілік етеді.

Мединский Ресей бейбітшілікті қалайды, бірақ егер Украина "өзге елдердің ұлттық мүддесін басшылыққа алса", "жауап беруге мәжбүр" деп мәлімдеді.

"Өкінішке қарай, бұл соғыс [Украинамен] арадағы қайшылықтарды онан сайын ушықтыра түседі, сондықтан да ол тезірек біткенін қалаймыз" деді Мединский.

Мединский сөз арасында Ресей ұзақ соғысуға дайын екенін де меңзеді. 18 ғасырда 21,5 жылға созылған Ресей мен Швеция арасындағы соғысты мысалға келтірді.

Дипломат бұған дейін осындай теңеуді Украинамен келіссөз кезінде де пайдаланған деп жазды The Economist тілшісі Оливер Кэролл. Дереккөзге сүйенген журналист сол келіссөзде Мединский Ресей "мәңгі соғысқа" дайын деп мәлімдеген.

Украинамен келіссөз кезінде Мәскеу Киевтен Қырым, Севастополь, Донецк, Запорожье, Луганск және Херсон облыстарынан айырылғанын мойындауды талап еткен. Киев үзілді-кесілді бас тартқан.

• Жуырда Украина президенті Владимир Зеленский жер мәселесін тек Путинмен бетпе-бет талқылайтынын айтқан. Оның сөзінше, заңдық тұрғыда аннексия ешқашан мойындалмайды.

11 маусымда мәжіліс Конституцияның 30-жылдығына орай рақымшылық туралы заң жобасын қабылдады.

Оған сәйкес, рақымшылыққа ауыр емес және орташа ауыр қылмыс түрлерін жасағандар ілінеді, бірақ шығын көлемі өтелген немесе мүлде болмауы керек.

Рақымшылық аясында түрмеден 662 адам шығады, пробациялық бақылаудағы 3,5 мың адам жазадан босатылады. Шамамен 11 мың адамның жаза мерзімі қысқартылмақ. Осылайша оған барлығы 15 мың адам ілінбек.

Мәжіліс депутаты Абзал Құспанның сөзінше, түрмеден аз адамның босатылу себебі – олардың басым бөлігі атап айтқанда, 92 пайызы немесе 32 691-і ауыр немесе ерекше ауыр қылмыс үшін түрмеде отыр.

Рақымшылыққа 833 әйел ілінбек: 109-ы босатылады, 724-інің жазасы қысқартылады.

Бұған дейін жобаны әзірлеуге қатысқан кейбір адвокаттар жобада шектеу көп болғандықтан оны “гуманистік акт” ретінде қарастыруға келмейтінін айтқан еді.

Ресми мәлімет бойынша, қазір Қазақстанда қылмыстық-атқару жүйесіне қарасты 63 мекеме мен 16 тергеу изоляторында 40 мыңнан астам адам қамауда отыр: 33 мың сотталушы және 7 мың адам тергеу изоляторында отыр. 27 мыңнан астам адам пробациялық қызмет тіркеуінде.

Депутат Абзал Құспанның сөзінше, жемқорлық, терроризм, экстремизм, азаптау баптары бойынша сотталғандар рақымшылыққа ілінбейді.

Оның сөзінше, Қазақстанда қазір жемқорлық бойынша 624 адам, терроризм бойынша – 294, экстремизм бойынша – 96, азаптау бойынша 48 адам қамауда отыр.

Экстремизм бойынша сотталғандар арасында “саяси тұтқындар” да бар. Марат Жыланбаев пен Думан Мұхаммедкәрімнің ісін сараптаған құқық қорғаушылар істің саясиланғанын, олар өз пікірлері үшін сотты болды деп санайды.

Халықаралық құқық қорғаушылар Қазақстанды экстремистік баптарды оппозиция белсенділер мен журналистерге қарсы пайдаланып отыр деп сынап жүр. Ресми Астана айыптаулармен келіспейді.

Қазақстанның тәуелсіз тарихында 9 рақымшылық болған. Соңғы рет ірі рақымшылық 2021 жылы Қазақстан тәуелсіздігінің 30 жылдығына орай жарияланып, шамамен 1 мың адам түрмелерден босатылған. 4 мың адам пробациялық бақылаудан босатылған. 2022 жылы қарашада Қаңтар оқиғасына қатысушыларға қатысты тағы бір шағын рақымшылық жүргізілді.

Ташкент облысы Ангрен қаласының қылмыстық істер жөніндегі соты Украинаға қарсы соғыста ЧВК "Вагнер" құрамында соғысқан өзбек азаматы У.М. есімді адамға үкім оқыды.

Сот материалдарына қарағанда ер адам 2021 жылы шілдеде ақша табу үшін Ресейдің Самара облысына барған.

2022 жылы қаңтарда Ресей соты оны "есірткі" бабымен кінәлі деп танып, 8 жыл 6 айға бас бостандығынан айырып, Самара облысындағы колонияға жіберген.

2022 жылы қарашада ол "Вагнер" құрамына еніп, Украинаға қарсы әскери қимылдарға қатысқан.

Соғысқа қатысқаны үшін У.М. мерзімінен бұрын жазадан босатылып, Ресей азаматтығын алған. Бұған қоса, 500 мың рубль және "Ерлігі үшін", "Соледарды алуға қатысқаны үшін" медальдармен марапатталған.

2024 жылы 20 қазанда ол Өзбекстанға оралған. Екі күннен кейін Өзбекстанның арнайы қызметі оның телефонын тексеріп, ЧВК "Вагнер" құрамында соғысқанын дәлелдейтін құжаттар мен фото-видеолар тапқан.

Сотталушы процесс кезінде 2022 жылы қыркүйекте колонияға Евгений Пригожин бастаған "Вагнер" өкілдері келгенін, мыңнан астам сотталушыны жинап (500-і өзбек азаматы – У.М), Украинадағы соғысқа қатысу туралы ұсыныс жасағанын айтты. Егер соғысқа қатысса, Ресей азаматтығы берілетінін және 150 мың рубль төленетінін, бұған қоса алты ай қызметтен кейін рақымшылық жасалатынын жеткізген. Жүзден астам сотталушы келісіп, Дондағы Ростовқа жіберілген.

2022 жылы қазанда "Вагнер" өкілдері тағы келіп, бұл жолы Орталық Азиядан келген тұтқындарды жинаған. У.М-ның сөзінше, орыс азаматтарын соғысқа өз еріктерімен алған. Ал Орталық Азия елдерінің бірқатар азаматы соғысқа қатысудан бас тартқан кезде үшеуін көптің көзінше атып тастаған. Осыдан кейін барлығы баруға келіскен.

Оның сөзінше, осылайша Орталық Азия елдерінен келген шамамен 200 тұтқын соғысқа күштеп алынған. Олар Дондағы Ростовқа жеткізіліп, әскери келісімшартқа отырған.

У.М. сотта отбасындағы жалғыз асыраушы екенін айтып, әкесінің бірінші топ мүгедегі екенін, еңбекке жарамсыз екенін алға тартқан.

Сот ер адамды "Әскери жалдамалы қызметкер болу" бабы бойынша кінәлі танып, бес жылға бостандығын шектеген.

Өткен аптада Өзбекстан соты Украинаға қарсы соғыста Ресей жағында соғысқан Ташкент облысынан барған өзбек азаматының бостандығын 4 жыл 1 ай, 20 күнге шектеген еді. Сотта ер адам аралас жекпе-жектен кәсіби шебер болғанын мойындап, Мәскеуге турнирге барып, нәтижесінде Украинадағы соғысқа тап болғанын айтқан.

10 маусымда Қонаев соты Қаңтар оқиғасы кезінде Қазақстан, Өзбекстан және Қырғызстан азаматтарын азаптады деп айыпталған алты полицейге бірінші инстанцияда шыққан үкімді өзгертпеді. Бұл жөнінде жәбірленуші 23 Өзбекстан азаматының құқығын сотта қорғаған заңгерлердің бірі Айна Шорманбаева хабарлады.

"Қылмыстың дұрыс сараланбағанына, сонымен бірге біз қорғап отырған Өзбекстанның 23 азаматының тек үшеуіне өтемақы тағайындалғанына қатысты шағымымызды сот қанағаттандырмады. Бұған қоса, сот куәгерлердің бірін және сотталған бұрынғы полиция қызметкерін еңбекті қанау мақсатында үгіттегені үшін қылмыстық жауапкершілікке тарту туралы мәселені шешуден бас тартты. Жаппай азаптауға ұшыраған адамдар сол күндері түрмеде адам саудасының құрбаны болды. Егер мемлекет мұны тексеруден бас тартса, біз БҰҰ-на жүгінуге мәжбүр боламыз" деп жазды заңгер Айна Шорманбаева.

Биыл 17 қаңтарда Алматы облысының Қарасай ауданының соты "Азаптау", "Лауазымын асыра пайдалану" баптары бойынша айыпталған алты полицейді әрқайсысын үш жылға бас бостандығынан айырған еді.

Сот үкімі бойынша полицейлер:

Бауыржан Сопақов – 3 жыл
Арман Шойбеков - 3 жыл
Берік Әбілбеков - 3 жыл
Олжас Айдарханов - 3 жыл
Серік Тұрпанов - 3 жыл
Нұрсұлтан Хамитов - 3 жыл түрмеге жіберілген.

Бұрынғы полицейлер өздеріне тағылған айыпты мойындамаған еді.

Жәбірленушілердің адвокаттары жаппай азаптау болғандықтан іс ауыр бап бойынша қаралуы керек еді деп айтқан. Олар полицейлерге тым жеңіл жаза берілді деп санайды. Заңгерлер жәбірленуші деп 44 емес, 98 адам танылуы тиіс екенін де айтқан.

Іс бойынша үш елден 44 азамат жәбірленуші деп танылған. Арасында қырғыз музыканты Викрам Рузахуновта бар.

Азаттықтың Қырғыз қызметіне берген сұхбатында Викрам Рузахунов азаптауға қатысы бар бірнеше адам ғана ұсталып, қамауға алынғанын мәлімдеген. Ол фотосуреттерден он шақты полиция қызметкерін танығанын айтқан. 2023 жылы оны азаптау фактісі бойынша ашылған іс тоқтаған. Рузахуновтың сөзінше, ол Қаңтар оқиғасы кезінде өзін азаптағандар арасында бетпердесіз болған бірнеше адамды танығанына қарамастан, сол кезде істі жаппақ болған деді.

Осыған дейін Викрам Рузахунов Қазақстан билігінен кешірім сұрауды талап етіп, сотқа арыз түсіргенмен Астана соты шағымды қанағаттандырмай тастаған.

Айыптау актісіне сәйкес, 2022 жылы 7 қаңтарда Алматы қаласындағы дүрбелеңге қатысы бар азаматтарды «анықтау операциясы» кезінде Алматы-Бішкек тас жолында ұлттық қауіпсіздік комитетінің шекара қызметінің арнайы жасағы Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан және Тәжікстанның 99 азаматын ұстаған. Кейіннен олардың 98-і Қошмамбет ауылындағы уақытша ұстау изоляторына қамалған. Қамау кезінде ешқандай құжат толтырылмаған. Абақтыға кірген сәттен бастап соққыға жығылып, жауап алынған

Бүгін, 10 маусымда Шымкенттің ауданааралық қылмыстық соты шығарған үкімге сай, Түркістан облыстық психикалық денсаулық орталығында екі науқас қызды зорлаған деген айып тағылған екі санитар — 33 жастағы Нұрбек Даржанов пен 43 жастағы Нұрлан Дүйсебаев 15 жылға бостандығынан айырылды. Бұл туралы kz.kursiv.media хабарлады.

Екі санитар 120-баптың 3-1-бөлігі 1-тармағы, яғни кәмелетке толмаған не психикалық ауытқуы бар адамдарды зорлау бабы бойынша кінәлі деп танылды. Оған қоса олар педагогикалық және кәмелетке толмағандармен жұмыс істеуге байланысты лауазымдарды атқару құқығынан өмір бойына айырылды.

Сот үкіміне сотталушылар пікір білдірген жоқ. Ал туыстары мен қорғаушылары үкімге келіспейтінін айтты. Олар апелляциялық шағым түсірмек.

Бұл істе екі жәбірленуші бар. Оның бірі — 17 жастағы қыз бала. Екінші жәбірленуші — 22 жастағы бойжеткен. Олар былтыр шілде-тамыз айлары аралығында Шымкенттегі психикалық денсаулық орталығына жиырма күнге ем-дом алуға жіберілген. Екеуі орталықта бір уақытта болған.

Психикалық денсаулық орталығындағы бұл жағдай туралы Азаттық былтыр желтоқсанда жазған.

22 жастағы қыз орталықта "екі санитар жігіт камера жоқ жерлерде бірнеше рет жеке-жеке зорлағанын" айтып берген. Бойжеткеннің сөзінше, зорлық көрсеткен санитарлар оған қоқан-лоққы жасаған, белгісіз уколдар салған. Ол психикалық денсаулық орталығында өзінен басқа тағы үш қыздың зорланғанын білетінін айтқан. Жәбірленушінің анасы бұдан соң сол қыздың — 17 жастағы екінші жәбірленушінің жақындарын іздеп тауып, полицияға бірге арыз түсірген. Кәмелет жасына толмаған қыз зорлық салдарынан екіқабат болып қалған. Оның бойына орталықта ем алып жүргенде бала біткені анықталған.

Жәбірленушілердің бірі кәмелет жасқа толмағаны, іс "Зорлау" бабымен қаралғанына байланысты бұл іс бойынша сот процесі жабық өтті. Сот үкім оқып жатқанда сотталушылар мен олардың туыстары өзін фото және видеоға түсіруге тыйым салды.

Судья облыстық денсаулық сақтау басқармасына жеке қаулы шығарды. Алдағы уақытта мұндай кемшіліктерге жол бермеуді көздейтін шараларды көру үшін Шымкент қалалық полиция департаменті пен қалалық прокуратураға жеке қаулы жіберді.

Сотталған екі санитар емдеу мекемесінде кейінгі он жылдан аса уақыттан бері жұмыс істеген. Облыстық денсаулық сақтау басқармасы бұған дейін осы емханада зорлау фактісі тіркелмеген деп хабарлаған.

Түркістан облыстық психикалық денсаулық орталығы 740 адамға шақталған. Ондағы орындардың 120-сы осы мекемеге түрлі диагнозбен түскен әртүрлі жастағы әйелдерге арналған.

Қырғызстан президенті Садыр Жапаров парламент пен президент сайлау туралы конституциялық заңға енгізілген түзетулерге қол қойды.

Заңға енгізілген негізгі жаңалық – елде 30 көпмандатты аумақтық сайлау округі құрылып, олардың әрбірінен Жогорку Кеңешке 3 депутат сайланады. Осылайша, парламенттегі депутат саны бұрынғы қалпында қалады, тек депутат сайлау тәртібі өзгереді. Саяси партиялар әр округтен депутаттыққа бір кандидаттан ұсына алады, сондай-ақ өзін-өзі ұсынатындар да сайлауға үміткер ретінде қатыса алады.

Бұған қоса, егер сайланған депутат өз өкілеттігінен айырылса, онда қайта сайлау өткізілмейді – бос мандат осы округте өткен сайлау кезінде жаңағы депутаттан кейін ең көп дауыс алған келесі кандидатқа беріледі.

Заңда сайлау өткізу кезінде қашықтан, электронды дауыс беру мүмкіндігі де қарастырылған. Құжатқа сәйкес, электронды дауыс беруді өткізу туралы шешім сайлау тағайындалған кезде қабылданады.

Сайлау туралы заңның жаңа редакциясында парламенттегі орындардың кемінде 30% әйелдер иеленуге құқылы деп бекітілді. Яғни, әрбір сайлау округінен кемінде бір әйел депутат сайлануға тиіс. Егер әйел депутаттың өкілеттігі тоқтатылса, оның мандаты сол округтен ұсынылған келесі әйел кандидатқа беріледі.

Қазіргі шақырылымдағы Жогорку Кеңеш сайлауы 2021 жылғы 28 қарашада өтті. Ол кезде қолданыста болған жүйеге сәйкес, 54 депутат біртұтас сайлау округі бойынша пропорционал жүйемен, ал 36 депутат жекелеген бірмандатты округтерден мажоритар жүйе бойынша сайланған еді.