ВАШИНГТОН: АҚШ президенті Дж.Буш Ирақ пен Ауғанстандағы соғысты қыркүйек айына дейін қаржыландыруға 100 млрд. доллар қаражат бөлу туралы заң жобасына қол қойды. Бұл заң жобасы – оған Ирақтан АҚШ әскерін шығарудың нақты мерзімін көрсету жөніндегі талабына қарамастан – АҚШ Конгресінің қос палатасында да басым дауыспен қабылданған болатын. АҚШ әскерін шығарудың мерзімі көрсетілген жобаға президент Дж.Буштың вето қоюына жол бермеу үшін Демократиялық партияның өкілдері барлық дауыстың 2/3-сін жинау алмады.

Қарағандының Бұқар жырау аудандық соты қаржы министрлігін сотқа берген белсенді Қосай Маханбаевтың өтінішін ішінара орындады. Бұл жөнінде адвокат Айнара Айдархан Азаттыққа хабарлады.

"Президент резиденциясы мен әкімдік ғимаратына шабуыл жасады" деп айыпталып, 1 жыл 8 айға сотталған Қосай Маханбаев бұған дейін сот үкімінде көрсетілген мерзімнен 2 ай 9 күн артық қамауда отырғанын айтып, министрлікті сотқа берген еді. Ол моральдық өтемақы ретінде 50 млн теңге өндіріп беруді сұраған. Ал 18 маусымда шешім шығарған сот министрлікті Маханбаевқа 2 млн теңге көлемінде өтемақы төлеуді міндеттеген.

Айнара Айдарханның сөзінше, Қарағанды соты Маханбаев пен адвокаты келтірген дәлел-дәйектерге келіскен.

"Алғашқы инстанция біздің жағымызға шығады дегенге күмәндандық. Сот бүгін (18 маусым - ред.) біз келтірген дәйектер заңды әрі даусыз екенін айтып келісті. Бірақ шағымды 2 млн теңге көлемінде жартылай қанағаттандырды. Менің ойымша, бұл тұста бәрібір Жоғарғы сотқа дейін барамыз. Қаржы министрлігі шешімді дауламақ, ал біз өтемақы көлемін арттыруды сұрайтын боламыз. Бірақ қалай болғанда да біз Бұқар жырау аудандық сотының шағым түсіруші Маханбаевтың жағына шыққанына қуаныштымыз" деді адвокат.

Бірінші сот инстанциясы Маханбаевты 1 жыл 9 айға соттаса, апелляциялық инстанция бұл мерзімді 1 жыл 8 ай қылып азайтқан еді. Адвокат бұған дейін апелляциялық соттың үкімі күшіне енсе де, Маханбаев дер кезінде босатылмағанын айтқан еді. Оның сөзінше, Қосай Маханбаевтың денсаулығы сыр бергендіктен қазір ауруханада емделіп жатыр.

Қаржы министрлігі бұл іс бойынша әзірге түсініктеме бермеді.

Қосай Маханбаев – Қаңтар оқиғасында ұсталып, Алматыдағы тергеу изоляторында азапталғандардың бірі. Оны Алматыдағы дүрбелең кезінде оқ тиіп, ауруханада жатқан жерінен полиция алып кеткен. 2022 жылы қазанда Алматы прокуратурасы Маханбаевтың азаптау ісі бойынша полиция қызметкерлері үстінен түсірген шағымын жапқаны белгілі болды.

2023 жылы Қаңтар оқиғасы бойынша айыпталған белсенді Қосай Маханбаев мәслихат депутаттығына кандидат ретінде тіркеліп, куәлік алған еді. Алайда бірнеше күннен кейін прокуратурадан арыз түсіп, Алматының сайлау комиссиясы әуелгі шешімнің күшін жойған. Аумақтық сайлау комиссиясы мұны "тергеуге қысым жасаудан сақтану" деп түсіндірген.

Былтыр маусымда Маханбаевтан өзге "президент резиденциясы мен әкімдікке шабуыл жасады" деген айыппен тағы 10 адам сотталды. Қазан айында апелляция соты үкімге өзгеріс енгізген.

Қазақстанның мемлекеттік қарызы бюджет көлемінен асты. Қазақстанның мемлекеттік қарызы елдің бюджетінен 6,2 трлн теңгеге асып, 32 трлн теңге болды деп мәлімдеді мәжіліс депутаты Елнұр Бейсенбаев.

"Қазіргі кезде мемлекеттік қарыз бюджет көлемінен 6,2 триллион теңгеге асып, 32 триллион теңге болды. Тек осы қарызды өтеу үшін қазынадан жыл сайын 2 триллион теңге жұмсалады, бұл оның қысқаруына еш әсер етпейді” деді Бейсенбаев 18 маусымда 2024 жылдың республикалық бюджеттің атқарылуы туралы үкімет пен жоғары аудиторлық палатаның баяндамаларын талқылау кезінде. Оның сөзінен ҚазТАГ үзінді келтіреді.

Оның айтуынша, фискалдық қателіктер мен қарыздың көбеюі елдің бюджетіне қатер төндіріп отыр. Оның сөзінше, 2025 жылдың басындағы мәлімет бойынша, Қазақстанның сыртқы қарызы $1,5 артып, $168 млрд (86 трлн теңге) болған.

Жуырда Қазақстанның Қытайдан жиыны 6 млрд юань, яғни 425 млрд теңге (836 млн доллар) қарыз алатыны белгілі болған. Былтырғы дерек бойынша, Қазақстан Қытай алдында 4,7 триллион теңге немесе 9,2 миллиард доллар қарызы бар.

Америкалық Carnegie Endowment for International Peace қорының жазуынша, Қазақстанның Қытайға қарызы ЖІӨ-нің 3,5 пайызына тең, сол себепті Астана Пекин алдында өзін еркіндеу сезінеді. Астанаға несие беруші елдер қатарында Қытайдан бөлек Нидерланд, Ұлыбритания, АҚШ, Франция, Ресей және Бермуд аралдары бар.

Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек қорғаныс министрлігінің талапкерлерге қатысты әрекетін заңды деп санайды. Оның сөзінше, оқуға қарағанда әскерге ертерек шақырады, сондықтан университетке түскен талапкерлерді әскерге алып кетіп жатыр.

“Назарбаев университетінің бір студентін әскери комиссариат әскерге алып кеткен. Негізі бұл жерде заң сақталған. Бірақ бізде жоғары оқу орындарына қабылдау мерзімі мен қорғаныс министрлігінің әскери шақыру мерзімі сәйкес келмейді. Назарбаев университетінде [оқуға қабылданғаны жөнінде] шешімді шілде-тамыз айларында жариялайды. Оған дейін [қорғаныс министрлігінің] студент статусына іленбегендерді алып кетуге құқылы” деді Саясат Нұрбек.

Ол қорғаныс министрлігіне мерзімді сәйкестендіру жөнінде ұсыныс бергенін айтты.

Бұған дейін елде Назарбаев университетіне түсуге оқталған бір талапкерді әскерге алып кеткен еді. Ол дайындық курсынан өтіп, жарнасын төлеп, оқу орнынан ресми түрде шақыру алған. Бірақ оны туыстарының сөзінше, ешқандай шақырусыз, ескертусіз әскерге алып кеткен.

Қазақстанда әскерге күштеп әкету жиіледі. Бұған дейін кейбір жерде әскери комиссариат азаматтарды бөлімшеге күштеп әкеткен видеолар тараған. Тіпті оқуда жүрген, әскери борышы заңды жолмен кейінге шегерілгендер де сол ұсталғандардың қатарынан табылған. Бұған дейін заңгер Жандос Мақсатұлы Азаттыққа берген сұхбатында "көшеден ұстап, сүйреп алып кету, көлікке күштеп салу - мұның бәрі заңсыз" екенін айтқан.

Цифрлық даму, инновация және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Жаслан Мәдиев 16,3 млн қазақстандықтың жеке дерегі қолды болғаны туралы ақпаратқа түсініктеме берді. Оның түсіндіруінше, деректер "бұрын" қолды болған, ал желіге қазір жарияланып отыр.

"Бұл 2024 жылдың 1 мамыр күнгі деректер. Жаңасы болған жоқ. Уақыт өткен сайын олар жүйеге, даркнетке жарияланып жатқанын көріп отырсыздар. Бір жерде аты-жөндер, бір жерде жеке сәйкестендіру нөмірі, бір жерде телефондар. Бірақ олар ашық жарияланған кезде оларды бірден жабамыз" деді Мәдиев. Оның сөзінен "Власть" үзінді келтіреді.

Министрдің сөзінше, мемлекеттік дерекқор бұзылмаған. Бұл бұрын қолды болып кеткен деректерге ұқсайды.

16 маусым күні интернет технология, киберқауіпсіздік саласы туралы жазатын securixy_kz telegram-арнасында әлеуметтік желіде 16,3 млн жолға сиятын адамның аты-жөні, туған жылы, жеке сәйкестендіру нөмірі, тұрғылықты жері, ұлты, жынысы, азаматтығы, жұмыс орны, телефон нөміріне дейін көрсетілген жеке деректер тарап кеткенін хабарлаған.

"Мекен-жай" деген бағанда стоматология, емхана, салық комитеті, университеттер мен өзге де ұйымдардың жиі кездесетініне қарағанда, бұл деректер көпшілікке ашық я жартылай ашық API-ден, желідегі жеке деректер қоры сақталған сервистерге бұзып кіріп, жаппай алынған болуы мүмкін" деп топшылаған securixy_kz telegram-арнасы.

Ізінше цифрлық даму, инновация және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі миллиондаған адамның жеке деректері тарағаны жайлы ақпаратты тексеріп жатқанын хабарлаған.

Кибершабуылдарды талдау және зерттеу орталығы (ЦАРКА) өкілдері бұл бұрын әр жерлерден ұрланып, бір жерге топтастырылған деректерге ұқсайды деп мәлімдеген.

Осыдан бір апта бұрын Қазақстан ішкі істер министрлігінің киберқылмысқа қарсы іс-қимыл департаменті Ұлттық қауіпсіздік комитетімен бірлесіп жүргізілген операция нәтижесінде елде азаматтардың жеке мәліметтерін интернетте заңсыз сатып, таратумен айналысқан деген күдікпен 140-тан астам адам ұсталғанын хабарлаған. Полицияның мәлімдеуінше, тергеу барысында күдікті топ мемлекеттік базалардан азаматтардың жеке деректерін заңсыз алғаны және Telegram платформасы арқылы таратқаны анықталған.

Оппозициялық блогер, журналист, "Бәсе" YouTube-арнасының авторы Айдос Садықовтың қазасына бір жыл болды.

Журналистің қазасынан бері бір жыл өтсе де, күдіктілер ұсталмаған, Қазақстан билігі Садықовтың өліміне қатысты іс бойынша сұрақтарға біртекті жауап берумен келеді. Маусым айының басында Қазақстан бас прокуратурасы Азаттыққа жолдаған жазбаша жауабында "сотқа дейінгі тергеу амалдары басталғанын, тергеу құпиялығына байланысты басқа ақпарат жарияланбайтынын" айтты.

18 маусымда "Бәсе" арнасы Садықовтың қазасына қатысы болуы мүмкін тағы бір "адамның аты-жөнін жариялап, ол журналистің отбасын Прагада аңдығанын" хабарлады. Арна жариялаған видеода оның суреті мен аты-жөні толық көрсетілген.

Қазақстанның құзырлы органдары әзірге бұл ақпаратқа түсініктеме бермеді.

Былтыр 18 маусымда бір миллионнан астам жазылушысы бар оппозициялық "Бәсе" YouTube-арнасының авторы Айдос Садықовты Киевтегі үйінің маңында атып кеткен. Басына оқ тиіп, ауыр жараланған белсенді 2 шілдеде ауруханада көз жұмды.

Сол кезде Украина бас прокуратурасы Садықовтың қазасына қазақстандық Алтай Жақанбаев пен Мейрам Қаратаевты күдікті ретінде атаған. Кейін Қазақстан билігі Жақанбаев елге оралып, өз еркімен берілді деп хабарлаған.

Биыл көктемде марқұм Айдос Садықовтың жесірі Наталья Садықова "Республика" басылымына Украинаның құқық қорғау органдарының мәліметіне сүйене отырып, Қазақстан Алтай Жақанбаевты ешқайда кетпеу туралы қолхатпен босатып жібергенін айтқан. Садықованың сөзінше, Қазақстанның құқық қорғау органдары "аталған тұлғалардың қастандыққа қатысын дәлел болмағандықтан қазақстандық прокурорлар тергеу амалдарын жүргізуден бас тартқан".

Украиналық адвокат Дмитрий Моргун мамыр айында "Бәсе" арнасына берген сұхбатында Украина жағы Қазақстанға бір жыл ішінде үш рет сұрау салғанын, Қазақстанның құзырлы органдары тиісті дәрежеде қимылдамай отырғанын айтқан. Үш сұраудың негізгісі былтыр желтоқсанда берілген.

"Нақты жағдайда [Қазақстан] прокуратурасы Жақанбаев ешқайда кетпеу туралы қолхатпен жүр деді. Мұндай қолхат айталық, әдетте велосипед ұрлаған адамға қатысты немесе дүкенде шұжық ұрлаған адамға қолданылады. Барлық дәлел болып отырған кезде, халықаралық сұрауға сұрақтардың тізімін тіркеп жіберген кезде...Украина прокуратурасы [Қазақстан жағына] бірқатар дәлелді берген. Бұл аздай, бұл резонанс тудырған іс. Айдос босқындар құқығы қорғау туралы конвенциямен қорғалған адам болған. Ол халықаралық деңгейде бекітілген. Бұл ЕҚЫҰ-дан басталып БҰҰ-мен аяқталған халықаралық институциялар бақылап, зерттеп отырған іс. Бұдайша сұрауды елемей, орындамау, тұтас жүйені бұзу. Қазақстан сұрауды орындамаса, Украина да Қазақстанның сұрауларын орындауға міндетті емес болады..." деді адвокат сұхбатта.

Бұған дейін Қазақстан билігі қастандықты орындады деп күдікке ілінгендерді Украинаға беруден бас тартқаны хабарланған еді. Астана күдікті Қазақстан азаматы екенін алға тартқан.

Журналист, белсенді Айдос Садықов пен әйелі Наталья Садықова Қазақстаннан кетіп, Украинадан босқын мәртебесін алған. Ерлі-зайыпты Киевте жүріп "Бәсе" YouTube-арнасын ашып, Қазақстан билігін ашық сынайтын видеолар жариялап жүрген. Қазақстан ерлі-зайыпты Наталья және Айдос Садықовтарға іздеу жариялаған еді.

Былтыр Наталья Садықова күйеуінің қазасына Қазақстан билігін айыптап, қастандық "Тоқаевтың арында" деп мәлімдеген. Астана қастандықтың артында Қазақстан билігі тұр деген айыптауды жоққа шығарған. Қазақстанның тиісті органдары аталған іс бойынша мәліметті өте сирек береді.

Азаттық ашық дереккөздерден күдіктілерге тиесілі деген нөмірлерді тауып, ол нөмірлер өзге адамдардың телефондарында "арнайы жасақ", "собр", "капитан", "снайпер" немесе "Алтай Сырбар КНБ", "Алтай КНБ" деген қосымша ақпаратпен сақталғанын анықтаған еді. ҰҚК Азаттыққа Қаратаев пен Жақанбаев ҰҚК құрамында жұмыс істемейтінін, одан басқа ақпарат бере алмайтынын мәлімдеген.

Солтүстік Корея билігі Ресейдің Курск облысын қалпына келтіруге бірнеше мың әскери қызметкерін жібереді. Пхеньянда Ким Чен Ынмен келіссөз кезінде Ресей аумағын минадан тазартуға 1000 сапер және «қираған инфрақұрылым нысандарын қалпына келтіру үшін» 5 мың әскери құрылысшы жіберу туралы келісімге қол жеткізілді, деп хабарлады сейсенбі күні Ресей Қауіпсіздік кеңесінің хатшысы Сергей Шойгу.

Осы апада Шойгу Солтүстік Кореяға тағы барған. Шойгу кейінгі үш айда Солтүстік Кореяға осымен үшінші рет сапармен барып отыр. Сапар екі ел арасындағы жан-жақты серіктестік туралы келісімге қол қойылған күннің бір жылдығына орайластырылғанын "Рёнхап" агенттігі жазған. Агенттік Ким Чен Ынның Ресейге жасайтын сапарына дайындық жүріп жатуы мүмкін екенін жазды, бірақ ол сапар ресми түрде жарияланған жоқ.

Курск облысының губернаторы Александр Хинштейн маусым басында аймақта шамамен 5 мың гектар жер миналанғанын айтқан. Бұл – облыс жерінің алтыдан бір бөлігі. Оның сөзінше, 8% минадан тазартылған.

Сейсенбі күні "Ресей поштасы" Солтүстік Кореяға сәлемдеме-хаттарды жіберуді қалпына келтірілгені хабарланды. Бұған қоса, 17 маусымнан бастап Мәскеу мен Пхеньян арасында темір жол қатынасы қалпына келтірілген.

Ресей Украинаға басып кіргелі бері Мәскеу мен Пхеньян арасындағы ынтымақтастық күшейді. Пхеньян Ресейдің Украинаға басқыншылығын қолдап отыр. Солтүстік Корея Ресейге артиллерия снарядтарын, зымырандар, минометтер мен артиллерия жүйелерін берген. Ресей бұл қару-жарақтарды Украинаға қарсы соғыста пайдаланады. Сонымен қатар, Солтүстік Кореяның бірнеше мың сарбазы Ресей жағында соғыс қимылдарына қатысқаны белгілі.

Қазақстанда екінші АЭС-тің құрылысына қатысты шешім осы күзде қабылдануы мүмкін. Бұл туралы "Орталық Азия – Қытай" форумының кулуарында премьер-министрдің орынбасары Роман Скляр айтты.

"Шешім күзде қабылданады деп ойлаймын. Көп созбаймыз. Күзге таман қандай да бір цифрлар, деректер болады. Одан да бұрын беруіміз мүмкін" деді Скляр.

Премьердің орынбасары екінші АЭС салынатын жер де күзде анықталуы мүмкін екенін айтады. Бірақ құрылыстың құны мен АЭС-тің салынып біту уақыты кейін белгілі болмақ.

Қазақстанда бірінші АЭС құрылысын салатын консорциумды Ресейдің "Росатом" компаниясы, екінші АЭС салу бойынша консорциумды Қытайдың China National Nuclear Corporation (CNNC) компанияына басқарады.

Қазақстанда АЭС салуға "Росатом" мен CNNC компаниясынан бөлек "Électricité de France" (Франция) және "Korea Hydro & Nuclear Power" (Оңтүстік Корея) қызығушылық танытқан. Ал Астананың таңдауы елге экономикалық ықпалы көп Ресей мен Қытайға түсті.

Елде бұған дейін азаматтық қоғам мен саясаттанушылар АЭС-ті Ресей салатын болса, Қазақстан оған энергия және саяси тәуелді болып қалады деп алаңдаушылық білдірген. Мәселен, энергетика сарапшысы Әсет Наурызбаев "АЭС Қазақстанды Ресейге байлап қояды", "ол қысым құралы болуы мүмкін" деген қауіп айтқан.

Кей сарапшылар Украинаға басқыншылығына байланысты санкцияларға ілініп, оқшауланған Ресейдің ядролық энергия саласын қолдау жүгі әдеттегідей Кремльмен тығыз байланысты Орталық Азия елдерінің иығына түсіп отыр деп санайды. Ресей Қазақстаннан бөлек, Өзбекстан мен Қырғызстанға да атом электр станциясын салуды жоспарлап отыр.

Ресей қауіпсіздік кеңесінің хатшысы Сергей Шойгу осы айда екінші рет Солтүстік Корея астанасы Пхеньянға сапармен барды. Ол бұл жолы Солтүстік Корея басшысы Ким Чен Ынмен кездесіп, сол елдің жоғары басшылығымен келіссөздер жүргізеді. Бұл жөнінде ТАСС агенттігі хабарлады.

Шойгу кейінгі үш айда Солтүстік Кореяға осымен үшінші рет сапармен барып отыр. Сапар екі ел арасындағы жан-жақты серіктестік туралы келісімге қол қойылған күннің бір жылдығына орайластырылғанын "Рёнхап" агенттігі жазды. Агенттік Ким Чен Ынның Ресейге жасайтын сапарына дайындық жүріп жатуы мүмкін екенін жазды, бірақ ол сапар ресми түрде жарияланған жоқ.

Солтүстік Корея ядролық және зымыран бағдарламасын дамытуына байланысты халықаралық деңгейде қатаң санкцияларға ұшыраған. Бұл санкциялардың бір бөлігін БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің мүшесі ретінде Ресей де қолдаған. Алайда, Ресей Украинаға басып кіргеннен кейін, Мәскеу мен Пхеньян өзара серіктестікті күрт нығайып, Ресей көптеген санкцияларды орындаудан бас тартты.

Солтүстік Корея Ресейге артиллерия снарядтарын, зымырандар, минометтер мен артиллерия жүйелерін берген. Ресей бұл қару-жарақтарды Украинаға қарсы соғыста пайдаланады. Сонымен қатар, Солтүстік Кореяның бірнеше мың сарбазы Ресей жағында соғыс қимылдарына қатысқаны белгілі.

Сейсенбі, 17 маусымға қараған түні Киев қаласына Ресейдің жасаған әуе шабуылдары салдарынан кемінде 14 адам қаза тауып, 114 адам жараланды.

Соломен ауданындағы көпқабатты тұрғын үйлерінің бірінде бүтін бір подъезд түгел опырылып құлады. Қазіргі ол жерде құтқару жұмыстары жүргізіліп жатыр, үйінді астында адамдар қалып қойған болуы мүмкін.

Украина астанасының кемінде 12 ауданында түрлі нысандар бүлініп, бірнеше жерде өрт шыққан. Ең ірі өрт Дарница ауданында болды, оны сөндіруге тікұшақ қолданылды.

18 маусым Киевте аза тұту күні деп жарияланды.

Сейсенбіде Ресей күштері Одесса қаласына да дронмен шабуыл жасады, соның салдарынан қаланың орталық бөлігін қоса алғанда бірнеше үй зақымданды. Екі адам қаза тауып, тағы бір адам хабар-ошарсыз кетті, құтқарушылар оны үйінді астынан іздестіріп жатыр.

Осы күні Ресей күштері Киев, Чернигов және Сумы облыстарын да атқылаған.

Ресей жағы бұл шабуылдар жөнінде әзірге ешқандай түсініктеме берген жоқ.

Канадада өтіп жатқан "Үлкен жетілік" (G7) саммитіне барған АҚШ президенті Дональд Трамп жиын бітпей жатып кетуді ұйғарды. Ақ үйдің ресми өкілі Кэролайн Левитт мұны Таяу Шығыстағы жағдайдың ушығуына байланысты деп түсіндірді.

"Президент Трамп Таяу Шығыстағы оқиғаларға байланысты бүгін мемлекет басшыларымен кешкі астан кейін аттанады", – деп жазды дүйсенбі күні Левитт X әлеуметтік желісінде.

Одан сәл бұрын прездиент Трамп Truth Social желісіндегі жазбасында жұртты Тегераннан кетуге үндеген болатын.

"Иран мен айтқан келісімге қол қоюы керек еді. <...> Қарапайым тілмен айтқанда, Иранда ядролық қару болмауы тиіс. Мен мұны бірнеше мәрте қайталап айттым! Тегераннан түгелдей дереу эвакуациялануы керек!" – деп жазды АҚШ президенті. Алайда ол ешқандай нақты мәлімет келтірген жоқ.

The Guardian басылымының жазуынша, Трамптың осы үндеуінен кейін Тегеран халқы қаладан жаппай кете бастаған.

The Jerusalem Post басылымы дереккөздерінің мәліметінше, АҚШ Иранға ядролық келісім бойынша түпкілікті ұсыныс жасауды жоспарлап отыр. Басылым сөйлескен адамдардың бірі бұл жолғы шарттар алдыңғыларына қарағанда "сәл жақсырақ" болуы мүмкін деген.

Вашингтон Тегераннан уранды байытудан толықтай – тіпті бейбіт мақсатта болса да – бас тартуды талап етіп отыр. Иран бұған дейін ондай талапты қабылдамаған.

Reuters пен The Wall Street Journal Израиль Иранның ядролық инфрақұрылымына шабуыл жасап жатқан шақта, Тегеран араб елдерінің араағайындығы арқылы АҚШ пен Израильге келіссөзді қайта жалғастыруға дайын екені жайлы белгі беріп жатыр деп жазды.

Израиль 13 маусымға қараған түні Иранның ядролық, әскери және энергетика нысандарын нысанаға алып, әуе шабуылдарын бастаған. Иран оған қарымта ретінде Израильге зымырандар мен дрондар ұшырды. Кейінгі деректер бойынша, Израиль шабуылдарының салдарынан Иранда шамамен 150 адам қаза тапқан, арасында жоғары шенді әскери қызметкерлер мен ядролық ғалымдар бар. Ал Иранның шабуылдары салдарынан Израильде 20-дан астам адам мерт болды деп хабарлады елдің Денсаулық сақтау министрлігі.

Қазақстанның цифрлық даму, инновация және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі (ЦДИАӨМ) миллиондаған азаматтың жеке деректері қолды болған деген ақпаратты тексеріп жатыр. Бұл жөнінде сейсенбі күні министрлік сайтында жарияланған хабарламада айтылған.

"Алғашқы талдау бұл деректердің мемлекеттік емес, яғни жекеменшік ақпараттық жүйелерден алынуы мүмкін екенін көрсетті. Қазіргі таңда мемлекеттік ақпараттық жүйелерге кибершабуыл жасалғаны немесе деректер таралғаны жайлы фактілер тіркелген жоқ", – деп жазған министрлік хабарламасында.

16 маусым күні интернет технология, киберқауіпсіздік саласы туралы жазатын securixy_kz telegram-арнасында әлеуметтік желіде 16,3 млн жолға сиятын адамның аты-жөні, туған жылы, жеке сәйкестендіру нөмірі, тұрғылықты жері, ұлты, жынысы, азаматтығы, жұмыс орны, телефон нөміріне дейін көрсетілген жеке деректер тарап кеткенін хабарлаған.

"Мекен-жай" деген бағанда стоматология, емхана, салық комитеті, университеттер мен өзге де ұйымдардың жиі кездесетініне қарағанда, бұл деректер көпшілікке ашық я жартылай ашық API-ден, желідегі жеке деректер қоры сақталған сервистерге бұзып кіріп, жаппай алынған болуы мүмкін" деп топшылаған securixy_kz telegram-арнасы.

Министрлік болса тексеру толық аяқталғанын күту керек деп отыр.

"ЦДИАӨМ жанындағы Ақпараттық қауіпсіздік комитеті құқық қорғау және арнаулы органдармен бірлесіп жан-жақты тексеру жұмыстарын жүргізіп жатыр. Тексеру аяқталмай тұрып нақты қорытынды жасау немесе ақпарат рас деуге ерте", – деп мәлімдеді министрлік.

ЦДИАӨМ бұған дейін де деректер тарап кеткен жағдайларды еске салып, оларда көбіне қызмет көрсету саласындағы және микроқаржы ұйымдары базаларынан алынған ескі мәліметтер болғанын айтты.

"Министрлік жағдайды толық бақылауда ұстап отыр", – деді ЦДИАӨМ.

Осыдан бір апта бұрын Қазақстан ішкі істер министрлігінің киберқылмысқа қарсы іс-қимыл департаменті Ұлттық қауіпсіздік комитетімен бірлесіп жүргізілген операция нәтижесінде елде азаматтардың жеке мәліметтерін интернетте заңсыз сатып, таратумен айналысқан деген күдікпен 140-тан астам адам ұсталғанын хабарлаған. Полицияның мәлімдеуінше, тергеу барысында күдікті топ мемлекеттік базалардан азаматтардың жеке деректерін заңсыз алғаны және Telegram платформасы арқылы таратқаны анықталған.

Ресей дүйсенбі, 16 маусым күні Украина қарулы күштерінің соғыс барысында қаза тапқан 1245 жауынгерінің сүйегін Украинаға берді. Бұл туралы Украинаның тұтқындар мәселесі жөніндегі үйлестіру штабы хабарлады.

Штабтың хабарламасында 16 маусымда Ресей мен Украина арасында 2 маусымда Стамбұлдағы кездесуде жасалған келісім аясында соғыс барысында қаза тапқандардың сүйегін қайтарудың соңғы кезеңі өткені айтылған. Украинаға жиынтығы 6057 адамның сүйегі қайтарылған. Штабтың мәліметінше, олардың жеке басын анықтау іс-шаралары жүргізілетін болады.

Стамбұлдағы келіссөзде Ресей делегациясын басқарған Владимир Мединский "Ресей Стамбұлда берген уәдесін орындады", – деп жазды. Оның айтуынша, Украинаға 6060 офицер мен сарбаздың сүйегі қайтарылған, ал Ресей қаза тапқан 78 жауынгерінің мәйітін алған. Бұған дейін Ресейге 27 мәйіт тапсырылған деген хабар айтылған еді, ал Ресей қорғаныс министрлігінің дерегінше, 16 маусымда тағы 51 мәйіт қайтарылған.

Стамбулдағы келіссөздер қорытындысы бойынша Ресей біржақты түрде Украинаға қаза тапқан 6 мың украин сарбазының сүйегін беретінін, сондай-ақ Украинадан ресейлік әскери қызметкерлердің мәйітін қабылдауға дайын екенін мәлімдеген. Алайда олардың нақты саны айтылған жоқ.

Өткен аптада Ресей өкілдері Украина қаза тапқан жауынгерлердің сүйегін қайтару рәсімін әдейі созып отыр деп мәлімдеді. Ал Киев алдында жасалған келісім бойынша, мәйіттерді тапсыру 10 маусым, сейсенбі күні басталуға тиіс деп айтқан еді. Іс жүзінде солай болды да.

Ресей қорғаныс министрлігі келісімдер орындалғанын айтып, Украинаға қаза тапқан тағы 2239 сарбазының сүйегін тапсыруға дайын екенін мәлімдеді.

Бұған қоса, өткен аптада Ресей мен Украина кезекті рет әскери тұтқын алмасты. Жалпы алғанда, осы кезге дейін екі тарап арасында мұндай төрт алмасу болды. Тұтқын алмасу "бірге-бір" (1:1) форматы бойынша жүргізіліп жатыр, алайда нақты саны әзірге жарияланған жоқ. Тұтқын алмасу кемінде аптаның аяғына дейін жалғасады деп айтылды.

Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяху ABC News телеарнасына берген сұхбатында Иранның жоғарғы рухани көсемі Аятолла Әли Хаменейдің көзін жоюға әрекет жасалуы мүмкін деген сценарийді жоққа шығармайтынын мәлімдеді . Оның пікірінше, мұндай әрекет "қақтығысты өршітпейді, керісінше, оны тоқтатады".

Нетаньяху бұл сөзін Батыс басылымдарында жарияланған, АҚШ президенті Дональд Трамп Иранның жоғарғы көшбасшысын өлтіру туралы Израильдің жоспарын қабылдамаған деген ақпаратқа байланысты пікір білдіргенде айтты. Басылымдар Трамп ондай жоспар қақтығысты ушықтыруы мүмкін деп қауіптенеді деп жазған еді.

"Иран "мәңгілік соғыс" болғанын қалайды және бізді ядролық соғыстың табалдырығына алып келіп отыр. Іс жүзінде Израиль осы агрессияны тоқтатуға тырысып жатыр және біз мұны тек зұлымдық күштеріне қарсы тұрып қана жасай аламыз", – деді Нетаньяху.

Израильдің расымен де Хаменейге шабуыл жасамақ ниеті бар ма деген сұраққа Нетаньяху "Израиль өзіне қажет нәрсені жасап жатыр" деп жауап берді. Ол Израиль Иранның жетекші ядролық ғалымдарын да нысанаға алғанын айтқан.

Бұған қоса Нетаньяху Иранның ядролық бағдарламасын жоюды көздеген Израильдің әрекеттеріне қолдау көрсету – АҚШ-тың ұлттық мүдделеріне сай келеді деп мәлімдеген.

"Бүгін бұл – Тель-Авив. Ал ертең – Нью-Йорк. Тыңдаңызшы, мен "Америка мүддесі – бәрінен жоғары" дегенді түсінемін. Бірақ "Америка өлді" дегенді түсінбеймін. Ал бұл адамдар дәл солай болғанын қалайды. Олар "Америкаға өлім келсін!' деп ұрандатады", – деді Израиль үкіметінің басшысы.

Бұған қоса ол The Wall Street Journal газетінің "Иран соғыс іс-қимылдарын тоқтатып, ядролық бағдарламасы жөнінде келіссөзді қайта жандандыруға мүдделі екені жайлы араағайындар арқылы белгі беріп отыр" деген хабарын жоққа шығарды.

"Олар осы жалған келіссөздерді жалғастырғысы келеді, сол келіссөздер барысында өтірік сөйлеп, айла-шарғы жасап, АҚШ-ты алдайды. Олар ядролық қару жасауын әрі қарай жалғастырып, қазір біздің халқымызға атып жатқан баллистикалық зымыран қорын кеңейтуді көздейді", – деп мәлімдеді Нетаньяху.

Еуропа одағының кеңесі Ресейге Қырымды аннексиялағаны үшін енгізілген санкциялардың мерзімін тағы бір жылға ұзартты.

Ең алғаш рет 2014 жылдың маусымында енгізілген бұл шектеулер: аннексияланған Қырымда өндірілген өнімдерді Еуропа одағына шығаруға тыйым салады; Қырым аумағында инфрақұрылымдық немесе қаржылай инвестицияларға және туризм саласындағы қызметтерге тыйым салады.

Бұған қоса, белгілі бір тауарлар мен технологияларды Қырым компанияларына немесе Қырымда пайдалану үшін экспорттауға шектеу салынды. Бұл шектеулер, әсіресе, көлік және энергетика салаларына, сондай-ақ мұнай, газ және пайдалы қазбаларды барлау мен өндіру жұмыстарына қатысты енгізілді.

"Еуроодақ Ресей федерациясы Қырым мен Севастопольді заңсыз аннексиялап алғанын халықаралық құқықты бұзу деп қатаң айыптауды жалғастырады", – делінген баспасөз хабарламасында.

• Ресей Қырымда 2014 жылы көктемде өткізілген "референдум" нәтижесі алға тартып, түбекті өз құрамына қосып алды. Ол "референдумды" ұйымдастыру және өткізу Украина заңдарына қайшы болды және оның алдында Қырым түбегін Ресей әскері бақылауына алған болатын. Батыс елдері Ресейдің бұл әрекетін халықаралық құқық нормаларын өрескел бұзу деп есептейді. Ал Мәскеу болса Қырымды құрамына қосып алуды "тарихи әділеттілікті қалпына келтіру" деп атайды.

16 маусымға қараған түні Иран Израильге қарай тағы да зымырандар атып, салдарынан Израильдің орталық бөлігінде кемінде 8 адам қаза тауып, шамамен 300 адам жараланды деп жазды The Times of Israel басылымы.

Петах-Тиква қаласында зымыран тұрғын үйге түсіп, төрт адам қаза тапқан. Тағы үш адам Хайфада, және бір адам Иерусалимнің маңында мерт болған.

Жексенбінің кешінде Иран шамамен 30 зымыран атқан. Олар Израильдің бірнеше аймағына жеткен.

"Тель-Авив округіндегі екі елді мекенге снарядтар түскені жайлы ақпарат жетті. Қазіргі уақытта жараланғандар туралы мәлімет жоқ, бірақ мүлікке зақым келгені расталған", – деп хабарлады Израиль полициясы.

Петах-Тиква қаласының билігі тұрғын үйге зымыран тигенін хабарлады. Ynet порталының мәліметінше, қаладағы көпқабатты ғимараттардың бірінде өрт шыққан. Гуш-Дан ауданында (бұл аймаққа Тель-Авив те кіреді) екі көпқабатты үй бүлінген. The Times of Israel басылымы Хайфаның жағалаудағы аудандарына зымыран түскенін жазды. Алайда Израильдің ресми органдары Хайфадағы қирап-бүлінген мүліктер жайлы әзірге ешқандай ақпарат таратқан жоқ.

Тегеран жаңа зымыран шабуылы кезінде Израильдің әуе шабуылына қарсы қорғаныс жүйелерінің жұмысын бұзып, оларды өз нысандарын нысанаға алуға мәжбүр еткен инновациялық әдістер қолданғанын мәлімдеді. Мұның алдында, 13 маусымда Иран өзінің ядролық және әскери инфрақұрылымдарына Израильдің жасаған шабуылына қарымта ретінде алғашқы зымыран шабуылын бастаған. Ол кезде Тегеран Израильді көздеп, шамамен 100 зымыран ұшырған еді.

Алдыңғы шабуылдарда негізінен Израильдің солтүстік аймақтары және Тель-Авив өңірі нысанаға алынды. Тель-Авивтің оңтүстігіндегі Бат-Ям қаласында бірнеше көпқабатты тұрғын үйге зымыран дөп түсіп, қиратып кетті.

Израиль денсаулық сақтау министрлігінің мәліметінше, Иранмен қақтығыс ушыққалы бері 15 адам қаза тауып, шамамен 400-ге жуық адам жараланған. Одан бөлек, 700-ге жуық адам үй-күйсіз қалған. Олар қонақүйлер мен уақытша баспаналарға орналастырған.

15 маусым күні Израиль Иранның әскери және стратегиялық нысандарына шабуылды жалғастырды. Иран ақпарат құралдарының хабарлауынша, зымырандардың бірі Тегерандағы Иран сыртқы істер министрлігінің ғимаратына тиген.

Иранның денсаулық сақтау министрлігінің дерегіне сүйенсек, қақтығыс басталғалы бері елде 224 адам қаза тауып, мыңнан астам адам ауруханаға түскен. АҚШ-та орналасқан Human Rights Activists in Iran құқық қорғау ұйымы Иранда қаза тапқандар саны 400 адамнан да асып кетуі мүмкін деп хабарлады.