2020 жылы Азаттық радиосы деректер фильмдерге басымдық берді. Журналистеріміз белгісіз "ұйқы дертіне" тап болған Калачи ауылына, айдынында көлік қатынайтын көпірі жоқ Бұқтырма су қоймасына, боксит кеніші жабылу алдында тұрған Арқалыққа, құрғап кету қаупі жоғары Жайық өзеніне барды, барған жердің бас мәселесін тарқатып баяндады. Азаттық тілшілері тәуелсіз Қазақстан тарихында орны бар оқиғаларды да қамтып өтті. Қаза тапқанына 15 жыл толған ықпалды саясаткер Заманбек Нұрқаділовтың өмірі мен өлімін қозғады, Жаңаөзендегі 2011 жылғы қанды қырғынды бір шолып өтті. Қандай да бір себеппен осы фильмдерімізді өткізіп алсаңыз, жаңа жылдың алғашқы демалыс күндерінде назарларыңызға қайта ұсынып отырмыз.

Ұйқыдағы қауым: құпия дертке шалдыққан Калачи ауылының өмірі

2013 жылы Қазақстанның солтүстігіндегі Калачи деп аталатын шағын ауылда белгісіз дерт басталған: адамдар бірнеше тәулік қатарынан ұйықтап, оларды дәрігерлер де оята алмаған. Ауылға арнайы келген ғалымдар да аурудың себебін анықтай алмады. Билік жергілікті халықты басқа жаққа көшіруді ұйғарды, бірақ көшкісі келмеген кейбіреулер ауылда қалды. Азаттық Калачиге барып, бір кездері "ұйқы дертіне" шалдыққан ауылда қалған тұрғындардың бүгінгі тыныс-тіршілігімен, мемлекетке қойған талаптарымен танысып қайтты.

Калачи ауылының суреттерін көргіңіз келсе, сілтемені басыңыз.

"Өлтірді, мама!" Полициямен арпалыста көз жұмған адамның хикаясы

Қызылорда соты "өкілетін асыра пайдалану" айыбы тағылған төрт полицейдің ісін қарап жатыр. Олар "жол ережесін бұзды" деп тоқтатқаннан кейін күштеп наркологиялық диспансерге апармақ болған Бауыржан Әжібаев полициямен алыс-жұлыста көз жұмған. Туыстары марқұмның ажалына полицияны кінәлайды. Полицейлер тағылған айыпты мойындамайды. Азаттық зерттеуін көре отырыңыз.

Жабылу алдында тұрған боксит кенішіне күні қараған Арқалықтағы тіршілік

Бір кездері Торғай облысының орталығы болған Арқалық қаласында боксит кенін өндіретін "Торғай кен басқармасы" жұмысын тоқтатпақ. Компания мұның себебін өңірде кеннің таусылғанымен түсіндіреді. Ал өндіріс орнында 30-40 жылға жуық жұмыс істеген жұмысшылар боксит қоры әлі жүздеген жылға жететінін алға тартады. Оның үстіне, жұмысшылар компания жабылса, онсыз да облыс орталығы мәртебесінен айырылған қаланың тағдыры қиын боларын айтады.

Қалқыған паром, қатерлі мұз...

Бұқтырма – Қазақстандағы ең ірі су қоймасы. Су айдынында көпір жоқ. Тұрғындар Бұқтырмадан жазда ескі пароммен, қыста қатерлі мұз үстімен жүруге мәжбүр. Жергілікті жұрт президент Қасым-Жомат Тоқаев көпір салу туралы тапсырма бергенімен, әлі орындалмай жатқанына наразы. Шығыс Қазақстан облысы әкімдігінің дерегінше, көпір құрылысына үкімет қаражат бөлмеген.

Нұрқаділовтің жұмбақ қазасы. Саясаткердің көзін көрген жандар не дейді?

Тәуелсіз Қазақстан тарихындағы ықпалы күшті саясаткерлердің бірі Заманбек Нұрқаділовтің қаза тапқанына 15 жыл толды. Нұрқаділов пен бұрынғы президент Нұрсұлтан Назарбаевтың арасы неге ажырады? Саясаткер оппозицияға қалай өтті? Оқ атылған бөлмеге алғаш кірген адам не дейді? Азаттық саясаткердің замандастарымен сұхбаттасып, қазаның құпиясына үңілді.

Жайық өзені құрып кете ме?

Еуропада ұзындығы жағынан үшінші өзен саналатын Жайықтың суы соңғы 15 жылда үш есе азайған. Былтыр дария қатты тартылып, бұған дейін болмаған деңгейге түсті. Жайық жағасында, одан таралған айдын-көлдер маңында тұратын халық шаруашылыққа су жетпей, құрғақшылық болып жатқанын айтады. Азаттықтың түсірілім тобы Батыс Қазақстан облысы арқылы Ресей шекарасынан бастап, Каспий теңізіне дейін Жайықтың бойымен жүріп өтіп, қазіргі жай-күйін көріп қайтты.

Жаңаөзен: жазылмаған жара

2011 жылғы 16 желтоқсанда Маңғыстау облысының Жаңаөзен қаласында бірнеше айға жалғасқан мұнайшылар ереуілін полиция оқ атып таратты. Тәуелсіздік күні талай адам ажал құшып, жарақат алды. Кейін ереуілшілерге түрлі айып тағылып, көп адам сотталды. Азаттық Жаңаөзен ақиқатына тағы бір үңіліп көрді.