ДЕЛИ: Бүгін Үндістанның солтүстігіндегі Аллахабад қаласында 6 апта бойы жалғасатын Ард-Кумб діни мерекесі басталды. Ғибадат етуге келген 10-даған млн. үндіс Ганга, Ямуна және Сарасвати өзендерінің құйылатын жерінде кінәларын жуып-шаю үшін суға шомылды. Үнді полициясының өкілі Раджив Сабхарвалдың хабарлауынша, кем дегенде 50 млн. адам қатысатын осы діни мерекенің қауіпсіздігін қорғау үшін Аллахабадқа мыңнан асатын полиция қызметкері шоғырландырылды.

Украина ұлттық полициясы оппозициялық блогер, "Бәсе" YouTube-арнасының авторы Айдос Садықовтың қазасына күдіктілер Украинадан шығып кетіп, оларға іздеу жарияланғандықтан сотқа дейінгі тергеуді тоқтатқан. Бұл туралы Азаттыққа Украина бас прокуратурасы хабарлады.

Украина тарабының мәліметінше, істе Қазақстанның К және Ж есімді азаматтары күдікті. Прокуратура тергеу кезінде күдіктілердің Украинаға қалай келіп кеткені, қылмысты қалай жасағаны анықталды.

"Күдіктілердің күдігі дәлелдермен, яғни, камераларға, регистраторларға түскен видеоматериалдармен, күдіктілердің сөзімен, сот сараптамасымен, биологиялық материалдармен толық дәлелденді" дейді Украина бас прокуратурасы.

2024 жылы 18 маусымда бір миллионнан астам жазылушысы бар оппозициялық "Бәсе" YouTube-арнасының авторы Айдос Садықовты Киевтегі үйінің маңында атып кеткен. Басына оқ тиіп, ауыр жараланған белсенді 2 шілдеде ауруханада көз жұмды.

Сол кезде Украина бас прокуратурасы Садықовтың қазасына қазақстандық Алтай Жақанбаев пен Мейрам Қаратаевты күдікті ретінде атаған. Кейін Қазақстан билігі Жақанбаев елге оралып, өз еркімен берілді деп хабарлаған.

Украиналық адвокат Дмитрий Моргун мамыр айында "Бәсе" арнасына берген сұхбатында Украина жағы Қазақстанға бір жыл ішінде үш рет сұрау салғанын, Қазақстанның құзырлы органдары тиісті дәрежеде қимылдамай отырғанын айтқан. Үш сұраудың негізгісі былтыр желтоқсанда берілген.

Биыл көктемде Садықовтың жесірі Наталья Садықова "Республика" басылымына Украина органдарының мәліметіне сүйеніп, Қазақстан Алтай Жақанбаевты ешқайда кетпеу туралы қолхатпен босатып жібергенін айтқан. Садықованың сөзінше, Қазақстанның құқық қорғау органдары "аталған тұлғалардың қастандыққа қатысын дәлел болмағандықтан қазақстандық прокурорлар тергеу амалдарын жүргізуден бас тартқан".

Маусым айының басында Қазақстан бас прокуратурасы Азаттыққа жолдаған жазбаша жауабында "сотқа дейінгі тергеу амалдары басталғанын, тергеу құпиялығына байланысты басқа ақпарат жарияланбайтынын" айтты.

Садықов пен әйелі Наталья Садықова Қазақстаннан кетіп, Украинадан босқын мәртебесін алған. Ерлі-зайыпты Киевте жүріп "Бәсе" YouTube-арнасын ашып, Қазақстан билігін ашық сынайтын видеолар жариялап жүрген. Қазақстан ерлі-зайыпты Наталья және Айдос Садықовтарға іздеу жариялаған еді.

Былтыр Наталья Садықова күйеуінің қазасына Қазақстан билігін айыптап, қастандық "Тоқаевтың арында" деп мәлімдеген. Астана қастандықтың артында Қазақстан билігі тұр деген айыптауды жоққа шығарған. Қазақстанның тиісті органдары аталған іс бойынша мәліметті өте сирек береді.

Азаттық ашық дереккөздерден күдіктілерге тиесілі деген нөмірлерді тауып, ол нөмірлер өзге адамдардың телефондарында "арнайы жасақ", "собр", "капитан", "снайпер" немесе "Алтай Сырбар КНБ", "Алтай КНБ" деген қосымша ақпаратпен сақталғанын анықтаған еді. ҰҚК Азаттыққа Қаратаев пен Жақанбаев ҰҚК құрамында жұмыс істемейтінін, одан басқа ақпарат бере алмайтынын мәлімдеген.

АҚШ мемлекеттік департаменті шетелдіктерге студенттік виза беруді қайта қалпына келтіреді. Бірақ өтініш иелерінің әлеуметтік желі аккаунттары ашық болуы керек. Бұл жөнінде Associated Press агенттігі жазды.

Жабық аккаунт тексерістен жалтару немесе онлайн-белсенділікті жасыру талпынысы ретінде қарастырылмақ. Консулдардың ішкі нұсқаулықтарында олар “АҚШ-тың азаматтары, мәдениеті, үкіметі, институттары немесе негізгі принциптерін жек көру белгілері” бар кез келген жайтқа назар аударуы керек деп жазылған.

Мамыр айында Трамп әкімшілігі студенттік визаға жазылуды тоқтатып, өтініш иелерінің әлеуметтік желідегі аккаунттарын тексеруді күшейтуді бұйырған еді. Бұл университеттер мен наразылықты бақылау талпынысымен байланысты.

Әкімшілік оған дейін де әлеуметтік желіні тексеру бойынша белгілі бір талаптарды енгізген. Алайда ол көбіне Израильдің Газа секторындағы әрекетке қарсы наразылық шараларына қатысқан АҚШ-қа оралған студенттерге қатысты болған.

Бұл жаңалыққа қазақстандық кейбір шенеуніктер жылдам реакция білдірді. Мысалы, ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек АҚШ-тан студенттік виза алғысы келетін қазақстандықтарға әлеуметтік желідегі аккаунттарын тазалауға кеңес берген.

“Барлық студенттерімізге аккаунттарды тазалап, сақ болуларыңызды ескерткім келеді. Бұл виза беретіндерге қатысты” деді бейсенбі күні Саясат Нұрбек сенат кулуарында. Оның сөзінен “Власть” үзінді келтіреді.

АҚШ-та қанша қазақстандық оқитыны жөнінде мәлімет жоқ. Бұған дейін ғылым және жоғары білім министрлігі АҚШ-тың танымал Гарвард университетінде "Болашақ" бағдарламасымен 7 қазақстандық оқып жатқанын айтқан.

18 маусымда Петербург халықаралық экономика форумында Ресей басшысы Владимир Путин мұнай экспорттауда Ресейге тәуелді Қазақстанның оны әртараптандыру талпынысы туралы да пікір білдірді.

“Экспортталатын Қазақстан мұнайының негізгі көлемі Ресей арқылы өтеді. Негізгісі. Бұл Каспий құбыр консорциумы арқылы [тасымалданады]. Басқа жолдар арқылы да тасымалданады. Қазақстаннан экспортталатын мұнайдың барлығы-дерлік Ресей арқылы өтеді. Бірақ біз Қазақстанның әртараптандыруға мүдделі екенін түсінеміз және мұны жеңілдетуге, көмектесуге дайынбыз” деді ол.

Қазақстан мұнайының басым бөлігі ресейлік Каспий құбыр консорциумы арқылы халықаралық нарыққа жол тартады.

Ресей Украинада соғыс бастағалы бері Қазақстан билігі балама жолдар, оның ішінде Баку – Тбилиси – Жейхан құбыры туралы жиі айтатын болған. Кейінгі уақытта осы бағытта тасымал көлемі артқанымен, әлі де болса Каспий құбыр консорциумы (КҚК) арқылы өтетін көлеммен салыстырғанда әлдеқайда аз. Былтыр Баку – Тбилиси – Жейхан құбыры Қазақстаннан 1,5 миллион тонна мұнай қабылдады. Сол уақытта үкімет жоспарында мұнай тасымалын жылына 20 миллион тоннаға дейін ұлғайту көзделіп отырғаны айтылғанымен, нақты мерзімі аталған жоқ.

Қазақстандық сарапшылар үкіметті Ресейге тәуелділікті азайтуға шақырып, аймақта жанжалдар күшейе қалған жағдайда ондай тәуелділіктің зор қауіп-қатер тудыратынын ескерткен.

Сәрсенбі күнгі форум кезінде Путин Қазақстанмен "одақтастық қатынас" қалыптасқанын айтып, Қазақстанды Ресейге ең жақын мемлекеттердің бірі деп атады. Ол екі ел арасындағы тауар айналымы артқанын атап өтіп, "95% ұлттық валютада жүргізілетінін" алға тартты.

Ол сонымен бірге Қазақстанда АЭС салу мәселесін де қозғап "бізде Қазақстан мен Өзбекстанның қатысуымен үшжақты жобалар көп. Атом энергетика саласында ірі жобалар пайда болуы мүмкін" деді.

Жуырда Қазақстан атом энергиясы жөніндегі агенттік елде алғашқы АЭС салу бойынша халықаралық консорциумның көшбасшысы болып ресейлік "Росатом" танылды деп мәлімдеген. Онсыз да экономикалық жағынан Ресейге тәуелді Қазақстанда бұған дейін азаматтық қоғам өкілдері мен саясаттанушылар АЭС-ті Ресей салатын болса, Қазақстан оған энергия және саяси тәуелді болып қалады деп алаңдаушылық білдірген. Кейбір энергетика сарапшылары "АЭС Қазақстанды Ресейге байлап қояды", "ол қысым құралы болуы мүмкін" деген де қауіп айтқан. Ал ресми Астана Қазақстан қоғамына АЭС-ті таңдау шешімінің саяси астары жоқ деуге сендіруге тырысып келеді.

Каспий құбыр консорциумы (КҚК) дрон соққысына байланысты Украинаға қарсы шағым түсіреді. КҚК-ның бас директоры Николай Горбан ақпан айындағы дрон соққысынан консорциуымға 2,7 млрд рубль (шамамен 34 млн доллар) көлемінде шығын келгенін мәлімдеді.

Оның сөзінше, консорциум халықаралық құқық субъектісі болмағандықтан тікелей халықаралық сотқа жүгіне алмайды. “Бірақ шағымды түсіруге мүмкіндік беретін процедура бар” деді ол 18 маусымда. Оның сөзінен "Интерфакс" үзінді келтіреді.

Ресейдің Краснодар өлкесіндегі “Кропоткинская” мұнай айдау станциясына ақпан айында дрон шабуылдаған. Нәтижесінде мұнай айдайтын жабдық бұзылған еді. Оны жөндеуге бірнеше ай кеткен. Украина шабуылды мойнына алып, "олар оккупациялық күштерге отын тасымалдауда шешуші рөл атқарды. Соққыдан кейін олар істен шықты. Бұл агрессорды отынмен қамтамасыз етуді едәуір қиындатты" деп мәлімдеген.

Қазақстан мұнайының басым бөлігі осы құбыр арқылы халықаралық нарыққа тасымалданады. Дрон шабуылдағаннан кейін консорциум Қазақстан мұнайын айдау 30 пайыз азаюы мүмкін екенін хабарлаған еді. Қазақстан сыртқы істер министрі мәселені украиналық әріптестерімен дипломатиялық арналар арқылы талқылайтынын айтқан.

КҚК акционерлерінің арасында Қазақстан да (“Қазмұнайгаз” - 19%, Kazakhstan Pipeline Ventures LLC – 1,75%) бар.

Бұған дейін қазақстандық бірқатар депутат Каспий құбыр консорциумына (КҚК) дронмен шабуыл жасағаны үшін Украинаны жауапкершілікке шақыру қажеттігін айтқан. Дегенмен депутаттардың кейбірі бұл үшін басқыншы елмен күресіп жатқан Украинаны кінәлауға болмайтынын жеткізген.

Қарағандының Бұқар жырау аудандық соты қаржы министрлігін сотқа берген белсенді Қосай Маханбаевтың өтінішін ішінара орындады. Бұл жөнінде адвокат Айнара Айдархан Азаттыққа хабарлады.

"Президент резиденциясы мен әкімдік ғимаратына шабуыл жасады" деп айыпталып, 1 жыл 8 айға сотталған Қосай Маханбаев бұған дейін сот үкімінде көрсетілген мерзімнен 2 ай 9 күн артық қамауда отырғанын айтып, министрлікті сотқа берген еді. Ол моральдық өтемақы ретінде 50 млн теңге өндіріп беруді сұраған. Ал 18 маусымда шешім шығарған сот министрлікті Маханбаевқа 2 млн теңге көлемінде өтемақы төлеуді міндеттеген.

Айнара Айдарханның сөзінше, Қарағанды соты Маханбаев пен адвокаты келтірген дәлел-дәйектерге келіскен.

"Алғашқы инстанция біздің жағымызға шығады дегенге күмәндандық. Сот бүгін (18 маусым - ред.) біз келтірген дәйектер заңды әрі даусыз екенін айтып келісті. Бірақ шағымды 2 млн теңге көлемінде жартылай қанағаттандырды. Менің ойымша, бұл тұста бәрібір Жоғарғы сотқа дейін барамыз. Қаржы министрлігі шешімді дауламақ, ал біз өтемақы көлемін арттыруды сұрайтын боламыз. Бірақ қалай болғанда да біз Бұқар жырау аудандық сотының шағым түсіруші Маханбаевтың жағына шыққанына қуаныштымыз" деді адвокат.

Бірінші сот инстанциясы Маханбаевты 1 жыл 9 айға соттаса, апелляциялық инстанция бұл мерзімді 1 жыл 8 ай қылып азайтқан еді. Адвокат бұған дейін апелляциялық соттың үкімі күшіне енсе де, Маханбаев дер кезінде босатылмағанын айтқан еді. Оның сөзінше, Қосай Маханбаевтың денсаулығы сыр бергендіктен қазір ауруханада емделіп жатыр.

Қаржы министрлігі бұл іс бойынша әзірге түсініктеме бермеді.

Қосай Маханбаев – Қаңтар оқиғасында ұсталып, Алматыдағы тергеу изоляторында азапталғандардың бірі. Оны Алматыдағы дүрбелең кезінде оқ тиіп, ауруханада жатқан жерінен полиция алып кеткен. 2022 жылы қазанда Алматы прокуратурасы Маханбаевтың азаптау ісі бойынша полиция қызметкерлері үстінен түсірген шағымын жапқаны белгілі болды.

2023 жылы Қаңтар оқиғасы бойынша айыпталған белсенді Қосай Маханбаев мәслихат депутаттығына кандидат ретінде тіркеліп, куәлік алған еді. Алайда бірнеше күннен кейін прокуратурадан арыз түсіп, Алматының сайлау комиссиясы әуелгі шешімнің күшін жойған. Аумақтық сайлау комиссиясы мұны "тергеуге қысым жасаудан сақтану" деп түсіндірген.

Былтыр маусымда Маханбаевтан өзге "президент резиденциясы мен әкімдікке шабуыл жасады" деген айыппен тағы 10 адам сотталды. Қазан айында апелляция соты үкімге өзгеріс енгізген.

Қазақстанның мемлекеттік қарызы бюджет көлемінен асты. Қазақстанның мемлекеттік қарызы елдің бюджетінен 6,2 трлн теңгеге асып, 32 трлн теңге болды деп мәлімдеді мәжіліс депутаты Елнұр Бейсенбаев.

"Қазіргі кезде мемлекеттік қарыз бюджет көлемінен 6,2 триллион теңгеге асып, 32 триллион теңге болды. Тек осы қарызды өтеу үшін қазынадан жыл сайын 2 триллион теңге жұмсалады, бұл оның қысқаруына еш әсер етпейді” деді Бейсенбаев 18 маусымда 2024 жылдың республикалық бюджеттің атқарылуы туралы үкімет пен жоғары аудиторлық палатаның баяндамаларын талқылау кезінде. Оның сөзінен ҚазТАГ үзінді келтіреді.

Оның айтуынша, фискалдық қателіктер мен қарыздың көбеюі елдің бюджетіне қатер төндіріп отыр. Оның сөзінше, 2025 жылдың басындағы мәлімет бойынша, Қазақстанның сыртқы қарызы $1,5 артып, $168 млрд (86 трлн теңге) болған.

Жуырда Қазақстанның Қытайдан жиыны 6 млрд юань, яғни 425 млрд теңге (836 млн доллар) қарыз алатыны белгілі болған. Былтырғы дерек бойынша, Қазақстан Қытай алдында 4,7 триллион теңге немесе 9,2 миллиард доллар қарызы бар.

Америкалық Carnegie Endowment for International Peace қорының жазуынша, Қазақстанның Қытайға қарызы ЖІӨ-нің 3,5 пайызына тең, сол себепті Астана Пекин алдында өзін еркіндеу сезінеді. Астанаға несие беруші елдер қатарында Қытайдан бөлек Нидерланд, Ұлыбритания, АҚШ, Франция, Ресей және Бермуд аралдары бар.

Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек қорғаныс министрлігінің талапкерлерге қатысты әрекетін заңды деп санайды. Оның сөзінше, оқуға қарағанда әскерге ертерек шақырады, сондықтан университетке түскен талапкерлерді әскерге алып кетіп жатыр.

“Назарбаев университетінің бір студентін әскери комиссариат әскерге алып кеткен. Негізі бұл жерде заң сақталған. Бірақ бізде жоғары оқу орындарына қабылдау мерзімі мен қорғаныс министрлігінің әскери шақыру мерзімі сәйкес келмейді. Назарбаев университетінде [оқуға қабылданғаны жөнінде] шешімді шілде-тамыз айларында жариялайды. Оған дейін [қорғаныс министрлігінің] студент статусына іленбегендерді алып кетуге құқылы” деді Саясат Нұрбек.

Ол қорғаныс министрлігіне мерзімді сәйкестендіру жөнінде ұсыныс бергенін айтты.

Бұған дейін елде Назарбаев университетіне түсуге оқталған бір талапкерді әскерге алып кеткен еді. Ол дайындық курсынан өтіп, жарнасын төлеп, оқу орнынан ресми түрде шақыру алған. Бірақ оны туыстарының сөзінше, ешқандай шақырусыз, ескертусіз әскерге алып кеткен.

Қазақстанда әскерге күштеп әкету жиіледі. Бұған дейін кейбір жерде әскери комиссариат азаматтарды бөлімшеге күштеп әкеткен видеолар тараған. Тіпті оқуда жүрген, әскери борышы заңды жолмен кейінге шегерілгендер де сол ұсталғандардың қатарынан табылған. Бұған дейін заңгер Жандос Мақсатұлы Азаттыққа берген сұхбатында "көшеден ұстап, сүйреп алып кету, көлікке күштеп салу - мұның бәрі заңсыз" екенін айтқан.

Цифрлық даму, инновация және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Жаслан Мәдиев 16,3 млн қазақстандықтың жеке дерегі қолды болғаны туралы ақпаратқа түсініктеме берді. Оның түсіндіруінше, деректер "бұрын" қолды болған, ал желіге қазір жарияланып отыр.

"Бұл 2024 жылдың 1 мамыр күнгі деректер. Жаңасы болған жоқ. Уақыт өткен сайын олар жүйеге, даркнетке жарияланып жатқанын көріп отырсыздар. Бір жерде аты-жөндер, бір жерде жеке сәйкестендіру нөмірі, бір жерде телефондар. Бірақ олар ашық жарияланған кезде оларды бірден жабамыз" деді Мәдиев. Оның сөзінен "Власть" үзінді келтіреді.

Министрдің сөзінше, мемлекеттік дерекқор бұзылмаған. Бұл бұрын қолды болып кеткен деректерге ұқсайды.

16 маусым күні интернет технология, киберқауіпсіздік саласы туралы жазатын securixy_kz telegram-арнасында әлеуметтік желіде 16,3 млн жолға сиятын адамның аты-жөні, туған жылы, жеке сәйкестендіру нөмірі, тұрғылықты жері, ұлты, жынысы, азаматтығы, жұмыс орны, телефон нөміріне дейін көрсетілген жеке деректер тарап кеткенін хабарлаған.

"Мекен-жай" деген бағанда стоматология, емхана, салық комитеті, университеттер мен өзге де ұйымдардың жиі кездесетініне қарағанда, бұл деректер көпшілікке ашық я жартылай ашық API-ден, желідегі жеке деректер қоры сақталған сервистерге бұзып кіріп, жаппай алынған болуы мүмкін" деп топшылаған securixy_kz telegram-арнасы.

Ізінше цифрлық даму, инновация және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі миллиондаған адамның жеке деректері тарағаны жайлы ақпаратты тексеріп жатқанын хабарлаған.

Кибершабуылдарды талдау және зерттеу орталығы (ЦАРКА) өкілдері бұл бұрын әр жерлерден ұрланып, бір жерге топтастырылған деректерге ұқсайды деп мәлімдеген.

Осыдан бір апта бұрын Қазақстан ішкі істер министрлігінің киберқылмысқа қарсы іс-қимыл департаменті Ұлттық қауіпсіздік комитетімен бірлесіп жүргізілген операция нәтижесінде елде азаматтардың жеке мәліметтерін интернетте заңсыз сатып, таратумен айналысқан деген күдікпен 140-тан астам адам ұсталғанын хабарлаған. Полицияның мәлімдеуінше, тергеу барысында күдікті топ мемлекеттік базалардан азаматтардың жеке деректерін заңсыз алғаны және Telegram платформасы арқылы таратқаны анықталған.

Оппозициялық блогер, журналист, "Бәсе" YouTube-арнасының авторы Айдос Садықовтың қазасына бір жыл болды.

Журналистің қазасынан бері бір жыл өтсе де, күдіктілер ұсталмаған, Қазақстан билігі Садықовтың өліміне қатысты іс бойынша сұрақтарға біртекті жауап берумен келеді. Маусым айының басында Қазақстан бас прокуратурасы Азаттыққа жолдаған жазбаша жауабында "сотқа дейінгі тергеу амалдары басталғанын, тергеу құпиялығына байланысты басқа ақпарат жарияланбайтынын" айтты.

18 маусымда "Бәсе" арнасы Садықовтың қазасына қатысы болуы мүмкін тағы бір "адамның аты-жөнін жариялап, ол журналистің отбасын Прагада аңдығанын" хабарлады. Арна жариялаған видеода оның суреті мен аты-жөні толық көрсетілген.

Қазақстанның құзырлы органдары әзірге бұл ақпаратқа түсініктеме бермеді.

Былтыр 18 маусымда бір миллионнан астам жазылушысы бар оппозициялық "Бәсе" YouTube-арнасының авторы Айдос Садықовты Киевтегі үйінің маңында атып кеткен. Басына оқ тиіп, ауыр жараланған белсенді 2 шілдеде ауруханада көз жұмды.

Сол кезде Украина бас прокуратурасы Садықовтың қазасына қазақстандық Алтай Жақанбаев пен Мейрам Қаратаевты күдікті ретінде атаған. Кейін Қазақстан билігі Жақанбаев елге оралып, өз еркімен берілді деп хабарлаған.

Биыл көктемде марқұм Айдос Садықовтың жесірі Наталья Садықова "Республика" басылымына Украинаның құқық қорғау органдарының мәліметіне сүйене отырып, Қазақстан Алтай Жақанбаевты ешқайда кетпеу туралы қолхатпен босатып жібергенін айтқан. Садықованың сөзінше, Қазақстанның құқық қорғау органдары "аталған тұлғалардың қастандыққа қатысын дәлел болмағандықтан қазақстандық прокурорлар тергеу амалдарын жүргізуден бас тартқан".

Украиналық адвокат Дмитрий Моргун мамыр айында "Бәсе" арнасына берген сұхбатында Украина жағы Қазақстанға бір жыл ішінде үш рет сұрау салғанын, Қазақстанның құзырлы органдары тиісті дәрежеде қимылдамай отырғанын айтқан. Үш сұраудың негізгісі былтыр желтоқсанда берілген.

"Нақты жағдайда [Қазақстан] прокуратурасы Жақанбаев ешқайда кетпеу туралы қолхатпен жүр деді. Мұндай қолхат айталық, әдетте велосипед ұрлаған адамға қатысты немесе дүкенде шұжық ұрлаған адамға қолданылады. Барлық дәлел болып отырған кезде, халықаралық сұрауға сұрақтардың тізімін тіркеп жіберген кезде...Украина прокуратурасы [Қазақстан жағына] бірқатар дәлелді берген. Бұл аздай, бұл резонанс тудырған іс. Айдос босқындар құқығы қорғау туралы конвенциямен қорғалған адам болған. Ол халықаралық деңгейде бекітілген. Бұл ЕҚЫҰ-дан басталып БҰҰ-мен аяқталған халықаралық институциялар бақылап, зерттеп отырған іс. Бұдайша сұрауды елемей, орындамау, тұтас жүйені бұзу. Қазақстан сұрауды орындамаса, Украина да Қазақстанның сұрауларын орындауға міндетті емес болады..." деді адвокат сұхбатта.

Бұған дейін Қазақстан билігі қастандықты орындады деп күдікке ілінгендерді Украинаға беруден бас тартқаны хабарланған еді. Астана күдікті Қазақстан азаматы екенін алға тартқан.

Журналист, белсенді Айдос Садықов пен әйелі Наталья Садықова Қазақстаннан кетіп, Украинадан босқын мәртебесін алған. Ерлі-зайыпты Киевте жүріп "Бәсе" YouTube-арнасын ашып, Қазақстан билігін ашық сынайтын видеолар жариялап жүрген. Қазақстан ерлі-зайыпты Наталья және Айдос Садықовтарға іздеу жариялаған еді.

Былтыр Наталья Садықова күйеуінің қазасына Қазақстан билігін айыптап, қастандық "Тоқаевтың арында" деп мәлімдеген. Астана қастандықтың артында Қазақстан билігі тұр деген айыптауды жоққа шығарған. Қазақстанның тиісті органдары аталған іс бойынша мәліметті өте сирек береді.

Азаттық ашық дереккөздерден күдіктілерге тиесілі деген нөмірлерді тауып, ол нөмірлер өзге адамдардың телефондарында "арнайы жасақ", "собр", "капитан", "снайпер" немесе "Алтай Сырбар КНБ", "Алтай КНБ" деген қосымша ақпаратпен сақталғанын анықтаған еді. ҰҚК Азаттыққа Қаратаев пен Жақанбаев ҰҚК құрамында жұмыс істемейтінін, одан басқа ақпарат бере алмайтынын мәлімдеген.

Солтүстік Корея билігі Ресейдің Курск облысын қалпына келтіруге бірнеше мың әскери қызметкерін жібереді. Пхеньянда Ким Чен Ынмен келіссөз кезінде Ресей аумағын минадан тазартуға 1000 сапер және «қираған инфрақұрылым нысандарын қалпына келтіру үшін» 5 мың әскери құрылысшы жіберу туралы келісімге қол жеткізілді, деп хабарлады сейсенбі күні Ресей Қауіпсіздік кеңесінің хатшысы Сергей Шойгу.

Осы апада Шойгу Солтүстік Кореяға тағы барған. Шойгу кейінгі үш айда Солтүстік Кореяға осымен үшінші рет сапармен барып отыр. Сапар екі ел арасындағы жан-жақты серіктестік туралы келісімге қол қойылған күннің бір жылдығына орайластырылғанын "Рёнхап" агенттігі жазған. Агенттік Ким Чен Ынның Ресейге жасайтын сапарына дайындық жүріп жатуы мүмкін екенін жазды, бірақ ол сапар ресми түрде жарияланған жоқ.

Курск облысының губернаторы Александр Хинштейн маусым басында аймақта шамамен 5 мың гектар жер миналанғанын айтқан. Бұл – облыс жерінің алтыдан бір бөлігі. Оның сөзінше, 8% минадан тазартылған.

Сейсенбі күні "Ресей поштасы" Солтүстік Кореяға сәлемдеме-хаттарды жіберуді қалпына келтірілгені хабарланды. Бұған қоса, 17 маусымнан бастап Мәскеу мен Пхеньян арасында темір жол қатынасы қалпына келтірілген.

Ресей Украинаға басып кіргелі бері Мәскеу мен Пхеньян арасындағы ынтымақтастық күшейді. Пхеньян Ресейдің Украинаға басқыншылығын қолдап отыр. Солтүстік Корея Ресейге артиллерия снарядтарын, зымырандар, минометтер мен артиллерия жүйелерін берген. Ресей бұл қару-жарақтарды Украинаға қарсы соғыста пайдаланады. Сонымен қатар, Солтүстік Кореяның бірнеше мың сарбазы Ресей жағында соғыс қимылдарына қатысқаны белгілі.

Қазақстанда екінші АЭС-тің құрылысына қатысты шешім осы күзде қабылдануы мүмкін. Бұл туралы "Орталық Азия – Қытай" форумының кулуарында премьер-министрдің орынбасары Роман Скляр айтты.

"Шешім күзде қабылданады деп ойлаймын. Көп созбаймыз. Күзге таман қандай да бір цифрлар, деректер болады. Одан да бұрын беруіміз мүмкін" деді Скляр.

Премьердің орынбасары екінші АЭС салынатын жер де күзде анықталуы мүмкін екенін айтады. Бірақ құрылыстың құны мен АЭС-тің салынып біту уақыты кейін белгілі болмақ.

Қазақстанда бірінші АЭС құрылысын салатын консорциумды Ресейдің "Росатом" компаниясы, екінші АЭС салу бойынша консорциумды Қытайдың China National Nuclear Corporation (CNNC) компанияына басқарады.

Қазақстанда АЭС салуға "Росатом" мен CNNC компаниясынан бөлек "Électricité de France" (Франция) және "Korea Hydro & Nuclear Power" (Оңтүстік Корея) қызығушылық танытқан. Ал Астананың таңдауы елге экономикалық ықпалы көп Ресей мен Қытайға түсті.

Елде бұған дейін азаматтық қоғам мен саясаттанушылар АЭС-ті Ресей салатын болса, Қазақстан оған энергия және саяси тәуелді болып қалады деп алаңдаушылық білдірген. Мәселен, энергетика сарапшысы Әсет Наурызбаев "АЭС Қазақстанды Ресейге байлап қояды", "ол қысым құралы болуы мүмкін" деген қауіп айтқан.

Кей сарапшылар Украинаға басқыншылығына байланысты санкцияларға ілініп, оқшауланған Ресейдің ядролық энергия саласын қолдау жүгі әдеттегідей Кремльмен тығыз байланысты Орталық Азия елдерінің иығына түсіп отыр деп санайды. Ресей Қазақстаннан бөлек, Өзбекстан мен Қырғызстанға да атом электр станциясын салуды жоспарлап отыр.

Ресей қауіпсіздік кеңесінің хатшысы Сергей Шойгу осы айда екінші рет Солтүстік Корея астанасы Пхеньянға сапармен барды. Ол бұл жолы Солтүстік Корея басшысы Ким Чен Ынмен кездесіп, сол елдің жоғары басшылығымен келіссөздер жүргізеді. Бұл жөнінде ТАСС агенттігі хабарлады.

Шойгу кейінгі үш айда Солтүстік Кореяға осымен үшінші рет сапармен барып отыр. Сапар екі ел арасындағы жан-жақты серіктестік туралы келісімге қол қойылған күннің бір жылдығына орайластырылғанын "Рёнхап" агенттігі жазды. Агенттік Ким Чен Ынның Ресейге жасайтын сапарына дайындық жүріп жатуы мүмкін екенін жазды, бірақ ол сапар ресми түрде жарияланған жоқ.

Солтүстік Корея ядролық және зымыран бағдарламасын дамытуына байланысты халықаралық деңгейде қатаң санкцияларға ұшыраған. Бұл санкциялардың бір бөлігін БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің мүшесі ретінде Ресей де қолдаған. Алайда, Ресей Украинаға басып кіргеннен кейін, Мәскеу мен Пхеньян өзара серіктестікті күрт нығайып, Ресей көптеген санкцияларды орындаудан бас тартты.

Солтүстік Корея Ресейге артиллерия снарядтарын, зымырандар, минометтер мен артиллерия жүйелерін берген. Ресей бұл қару-жарақтарды Украинаға қарсы соғыста пайдаланады. Сонымен қатар, Солтүстік Кореяның бірнеше мың сарбазы Ресей жағында соғыс қимылдарына қатысқаны белгілі.

Сейсенбі, 17 маусымға қараған түні Киев қаласына Ресейдің жасаған әуе шабуылдары салдарынан кемінде 14 адам қаза тауып, 114 адам жараланды.

Соломен ауданындағы көпқабатты тұрғын үйлерінің бірінде бүтін бір подъезд түгел опырылып құлады. Қазіргі ол жерде құтқару жұмыстары жүргізіліп жатыр, үйінді астында адамдар қалып қойған болуы мүмкін.

Украина астанасының кемінде 12 ауданында түрлі нысандар бүлініп, бірнеше жерде өрт шыққан. Ең ірі өрт Дарница ауданында болды, оны сөндіруге тікұшақ қолданылды.

18 маусым Киевте аза тұту күні деп жарияланды.

Сейсенбіде Ресей күштері Одесса қаласына да дронмен шабуыл жасады, соның салдарынан қаланың орталық бөлігін қоса алғанда бірнеше үй зақымданды. Екі адам қаза тауып, тағы бір адам хабар-ошарсыз кетті, құтқарушылар оны үйінді астынан іздестіріп жатыр.

Осы күні Ресей күштері Киев, Чернигов және Сумы облыстарын да атқылаған.

Ресей жағы бұл шабуылдар жөнінде әзірге ешқандай түсініктеме берген жоқ.

Канадада өтіп жатқан "Үлкен жетілік" (G7) саммитіне барған АҚШ президенті Дональд Трамп жиын бітпей жатып кетуді ұйғарды. Ақ үйдің ресми өкілі Кэролайн Левитт мұны Таяу Шығыстағы жағдайдың ушығуына байланысты деп түсіндірді.

"Президент Трамп Таяу Шығыстағы оқиғаларға байланысты бүгін мемлекет басшыларымен кешкі астан кейін аттанады", – деп жазды дүйсенбі күні Левитт X әлеуметтік желісінде.

Одан сәл бұрын прездиент Трамп Truth Social желісіндегі жазбасында жұртты Тегераннан кетуге үндеген болатын.

"Иран мен айтқан келісімге қол қоюы керек еді. <...> Қарапайым тілмен айтқанда, Иранда ядролық қару болмауы тиіс. Мен мұны бірнеше мәрте қайталап айттым! Тегераннан түгелдей дереу эвакуациялануы керек!" – деп жазды АҚШ президенті. Алайда ол ешқандай нақты мәлімет келтірген жоқ.

The Guardian басылымының жазуынша, Трамптың осы үндеуінен кейін Тегеран халқы қаладан жаппай кете бастаған.

The Jerusalem Post басылымы дереккөздерінің мәліметінше, АҚШ Иранға ядролық келісім бойынша түпкілікті ұсыныс жасауды жоспарлап отыр. Басылым сөйлескен адамдардың бірі бұл жолғы шарттар алдыңғыларына қарағанда "сәл жақсырақ" болуы мүмкін деген.

Вашингтон Тегераннан уранды байытудан толықтай – тіпті бейбіт мақсатта болса да – бас тартуды талап етіп отыр. Иран бұған дейін ондай талапты қабылдамаған.

Reuters пен The Wall Street Journal Израиль Иранның ядролық инфрақұрылымына шабуыл жасап жатқан шақта, Тегеран араб елдерінің араағайындығы арқылы АҚШ пен Израильге келіссөзді қайта жалғастыруға дайын екені жайлы белгі беріп жатыр деп жазды.

Израиль 13 маусымға қараған түні Иранның ядролық, әскери және энергетика нысандарын нысанаға алып, әуе шабуылдарын бастаған. Иран оған қарымта ретінде Израильге зымырандар мен дрондар ұшырды. Кейінгі деректер бойынша, Израиль шабуылдарының салдарынан Иранда шамамен 150 адам қаза тапқан, арасында жоғары шенді әскери қызметкерлер мен ядролық ғалымдар бар. Ал Иранның шабуылдары салдарынан Израильде 20-дан астам адам мерт болды деп хабарлады елдің Денсаулық сақтау министрлігі.

Қазақстанның цифрлық даму, инновация және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі (ЦДИАӨМ) миллиондаған азаматтың жеке деректері қолды болған деген ақпаратты тексеріп жатыр. Бұл жөнінде сейсенбі күні министрлік сайтында жарияланған хабарламада айтылған.

"Алғашқы талдау бұл деректердің мемлекеттік емес, яғни жекеменшік ақпараттық жүйелерден алынуы мүмкін екенін көрсетті. Қазіргі таңда мемлекеттік ақпараттық жүйелерге кибершабуыл жасалғаны немесе деректер таралғаны жайлы фактілер тіркелген жоқ", – деп жазған министрлік хабарламасында.

16 маусым күні интернет технология, киберқауіпсіздік саласы туралы жазатын securixy_kz telegram-арнасында әлеуметтік желіде 16,3 млн жолға сиятын адамның аты-жөні, туған жылы, жеке сәйкестендіру нөмірі, тұрғылықты жері, ұлты, жынысы, азаматтығы, жұмыс орны, телефон нөміріне дейін көрсетілген жеке деректер тарап кеткенін хабарлаған.

"Мекен-жай" деген бағанда стоматология, емхана, салық комитеті, университеттер мен өзге де ұйымдардың жиі кездесетініне қарағанда, бұл деректер көпшілікке ашық я жартылай ашық API-ден, желідегі жеке деректер қоры сақталған сервистерге бұзып кіріп, жаппай алынған болуы мүмкін" деп топшылаған securixy_kz telegram-арнасы.

Министрлік болса тексеру толық аяқталғанын күту керек деп отыр.

"ЦДИАӨМ жанындағы Ақпараттық қауіпсіздік комитеті құқық қорғау және арнаулы органдармен бірлесіп жан-жақты тексеру жұмыстарын жүргізіп жатыр. Тексеру аяқталмай тұрып нақты қорытынды жасау немесе ақпарат рас деуге ерте", – деп мәлімдеді министрлік.

ЦДИАӨМ бұған дейін де деректер тарап кеткен жағдайларды еске салып, оларда көбіне қызмет көрсету саласындағы және микроқаржы ұйымдары базаларынан алынған ескі мәліметтер болғанын айтты.

"Министрлік жағдайды толық бақылауда ұстап отыр", – деді ЦДИАӨМ.

Осыдан бір апта бұрын Қазақстан ішкі істер министрлігінің киберқылмысқа қарсы іс-қимыл департаменті Ұлттық қауіпсіздік комитетімен бірлесіп жүргізілген операция нәтижесінде елде азаматтардың жеке мәліметтерін интернетте заңсыз сатып, таратумен айналысқан деген күдікпен 140-тан астам адам ұсталғанын хабарлаған. Полицияның мәлімдеуінше, тергеу барысында күдікті топ мемлекеттік базалардан азаматтардың жеке деректерін заңсыз алғаны және Telegram платформасы арқылы таратқаны анықталған.