ТБИЛИСИ: Кеше Грузияның Орталық сайлау комиссиясы М.Саакашвилиді 5-інші қаңтарда өтетін президент сайлауына үміткер ретінде тіркеді. М.Саакашвилидің сайлауалды штабы Комиссияға оның сайлауға түсуін қолдаған 205 мың адамның қолтаңбасын тапсырды. Заң бойынша 50 мың жетеді. Президент сайлауына 12 үміткер түсуі мүмкін. Олар 11-інші желтоқсанға дейін тіркелуге тиіс. Кеше, сонымен қатар, оппозицияның ереуілі қуып таратылған 7-нші қараша күні жабылған “Имеди” радиосы хабар бере бастады. Алайда техникалық ақаулықтың салдарынан радиохабар тек Тбилисиде ғана естіледі. Кеңсесінде Интернет жоқ, телефон үзілген. Жаңалықтар бағдарламасы әуеге таяу күндері шыға бастайды.

Оппозициялық блогер, "Бәсе" YouTube-арнасының авторы Айдос Садықовтың қазасына қатысты қылмыстық істе "үшінші күдікті жоқ" деп хабарлады Киев қаласының прокуратурасы Азаттыққа.

18 маусымда "Бәсе" арнасы Садықовтың қазасына қатысы болуы мүмкін тағы бір "адамның аты-жөнін жариялап, ол журналистің отбасын Прагада аңдығанын" хабарлаған еді. Арна жариялаған видеода оның суреті мен аты-жөні толық көрсетілген.

Ал Киев прокуратурасы Азаттыққа Садықовтың өліміне Қазақстан азаматтары Мейрам Қаратаев пен Алтай Жақанбаев күдікті дейді.

19 маусымда Украинаның бас прокуратурасы Азаттыққа Садықовтың қазасына күдіктілер Украинадан шығып кетіп, оларға іздеу жарияланғандықтан сотқа дейінгі тергеуді тоқтап тұрғанын хабарлаған еді. Украина бас прокуратурасы да істе екі күдікті барын айтқан.

2024 жылғы 18 маусымда бір миллионнан астам жазылушысы бар оппозициялық "Бәсе" YouTube-арнасының авторы Айдос Садықовты Киевтегі үйінің маңында атып кеткен. Басына оқ тиіп, ауыр жараланған белсенді 2 шілдеде ауруханада көз жұмды.

Сол кезде Украина бас прокуратурасы Садықовтың қазасына қазақстандық Алтай Жақанбаев пен Мейрам Қаратаевты күдікті ретінде атаған. Кейін Қазақстан билігі Жақанбаев елге оралып, өз еркімен берілді деп хабарлаған.

Украиналық адвокат Дмитрий Моргун мамыр айында "Бәсе" арнасына берген сұхбатында Украина жағы Қазақстанға бір жыл ішінде үш рет сұрау салғанын, Қазақстанның құзырлы органдары тиісті дәрежеде қимылдамай отырғанын айтқан. Үш сұраудың негізгісі былтыр желтоқсанда берілген.

Маусым айының басында Қазақстан бас прокуратурасы Азаттыққа жолдаған жазбаша жауабында "сотқа дейінгі тергеу амалдары басталғанын, тергеу құпиялығына байланысты басқа ақпарат жарияланбайтынын" айтты.

Садықов пен әйелі Наталья Садықова Қазақстаннан кетіп, Украинадан босқын мәртебесін алған. Ерлі-зайыпты Киевте жүріп "Бәсе" YouTube-арнасын ашып, Қазақстан билігін ашық сынайтын видеолар жариялап жүрген. Қазақстан ерлі-зайыпты Наталья және Айдос Садықовтарға іздеу жариялаған еді.

Былтыр Наталья Садықова күйеуінің қазасына Қазақстан билігін айыптап, қастандық "Тоқаевтың арында" деп мәлімдеген. Астана қастандықтың артында Қазақстан билігі тұр деген айыптауды жоққа шығарған. Қазақстанның тиісті органдары аталған іс бойынша мәліметті өте сирек береді.

Азаттық ашық дереккөздерден күдіктілерге тиесілі деген нөмірлерді тауып, ол нөмірлер өзге адамдардың телефондарында "арнайы жасақ", "собр", "капитан", "снайпер" немесе "Алтай Сырбар КНБ", "Алтай КНБ" деген қосымша ақпаратпен сақталғанын анықтаған еді. ҰҚК Азаттыққа Қаратаев пен Жақанбаев ҰҚК құрамында жұмыс істемейтінін, одан басқа ақпарат бере алмайтынын мәлімдеген.

Ресей президенті Владимир Путин Өзбекстан басшысы Шавкат Мирзияевпен Ресейде жұмыс істегісі келетін еңбек мигранттарын бірге дайындауға келіскенін мәлімдеді.

"Ресейде жұмыс істегісі келетін адамдарды алдын ала дайындау үшін не істеу керектігін келістік. Бұл орыс тілін, орыс мәдениетін меңгеруге қатысты, жалпы жоспар жақсы. Осының бәрін ұйымдастырамыз деп сенемін" деді Путин. Оның сөзінен Кремльдің баспасөз қызметі үзінді келтірді.

Еңбек көші-қоны мәселесін Ресей басшысы Петербург халықаралық экономика форумы аясында өзбек тілшісінің сұрағына жауап берген кезде қозғаған. Саясаткер көші-қон мәселесін Өзбекстан басшысымен бірге бірігіп шешуге келіскенін айтты.

"Шавкат Миромонұлымен көші-қон мәселесін бірге шешеміз деп келістік. Неге? Себебі еңбек нарығының қазіргі ахуалы белгілі. Бізде қандай да бір қысым бар" деді Путин.

Мәскеу түбіндегі "Крокус сити холдағы" терактіден кейін Ресей үкіметі көші-қон саясатын қатайтқан. 2025 жылы мемлекеттік дума мигранттардың балаларын орыс тілінен тест тапсыруға міндеттеген. Онсыз мектепке бару мүмкін емес. Ал 1 қыркүйектен бастап Мәскеу мен Мәскеу облысында тұратын шетел азаматтары дактилоскопия мен биометриялық суретке түсуге және арнайы қосымша арқылы қай жерде тұратынын хабарлауға міндетті. Бұған қоса, полиция қызметкерлері жүйелі түрде рейд жасап, еңбек мигранттарын қорғаныс министрлігімен келісімшарт жасауға мәжбүрлейді.

Кейінгі айларда әлеуметтік желілерде ресейлік күштік құрылымдардың Орталық Азиядан барған мигранттарды ұрып-соғып, қорлағаны көрінетін көп видео тараған. Мамыр басында Өзбекстан сыртқы істер министрлігі Ресейде мигранттардың құқықтарының өрескел бұзылу жайттарына алаңдаушылық білдірген. Құқық қорғаушылар шетелде жүрген өзбек азаматтарының құқықтарын қорғау үшін Ташкенттен қатаң дипломатиялық қадамдар мен шараларды талап еткен.

Ресейлік “Риа Новости” жазуынша, АЭС құрылысы жобасы бойынша келісімге Қазақстан мен Ресей жағы 20 маусымда Петербург халықаралық экономика форумы аясында қол қойған.

Жол картасына Ресей жағынан “Росатом” басшысы Алексей Лихачев, Қазақстан жағынан атом энергиясы жөніндегі агенттіктің төрағасы Алмасадам Сәтқалиев қол қойған.

Лихачевтің сөзінше, тараптар “жобаның нақты параметрлеріне” көшкен.

Қазақстан атом энергиясы жөніндегі агенттігінің хабарлауынша, жобаны дайындау және іске асыру кезеңдерін қамтитын жол картасында “инженерлік-іздестіру жұмыстарын жүргізу, EPC-шарт жасасу және жобалық құжаттаманы әзірлеу” көзделген.

Бұған қоса, «Қазақстандық атом электр станциялары» мен «Росатомға» қарасты «Атомстройэкспорт» арасында Алматы облысының Жамбыл ауданында "жобаны іске асыруға байланысты ынтымақтастықтың негізгі қағидаттарын айқындайтын негіздемелік келісімге" қол қойылған. Петербургтегі форум аясында өткен кездесу барысында Ресей жағы АЭС-ті салу жауапкершілігін өздеріне артқаны үшін алғыс айтып, ресейлік ядролық технология “Қазақстанның энергетикалық тәуелсіздігін нығайтады” деп сенім білдірген.

Өткен аптада Қазақстанға алғашқы атом электр станциясын Ресей салып беретіні ресми түрде хабарланған.

Қазақстан қоғамында АЭС-ке қатысты сұрақтар мен күдік-күмән әлі сейілген жоқ.

Қазақстанда бұған дейін азаматтық қоғам өкілдері мен саясаттанушылар АЭС-ті Ресей салатын болса, Қазақстан оған энергия және саяси тәуелді болып қалады деп алаңдаушылық білдірген. Бұған дейін энергетика сарапшылары "АЭС Қазақстанды Ресейге байлап қояды", "ол қысым құралы болуы мүмкін" деген қауіп айтқан. Ал ресми Астана Қазақстан қоғамына АЭС-ті таңдау шешімінің саяси астары жоқ деуге сендіруге тырысып келеді.

Қазақстан үкіметі биыл ақпанда елдегі бірінші атом электр станциясы салынатын орын ретінде Алматы облысы Жамбыл ауданындағы Балқаш көліне жақын жер ресми түрде бекітілгенін жария еткен. Үкімет шешіміне оған дейін, 2024 жылғы 30 желтоқсанда қол қойылып қойған.

Қазақстан билігі АЭС салу туралы шешімді былтыр қабылдады. Ол шешімді қабылдамас бұрын елде референдум өткізілді. Байқаушылар референдумға дауыс беру кезінде заң талаптарын бұзу фактілері тіркелгенін, мысалы, референдум бюллетеньдерін дауыс беру жәшігіне топтап тастау секілді жайттар анықталғанын хабарлаған.

Орталық референдум комиссиясының ресми қорытындысына сай, дауыс берген азаматтардың 71 пайызы Қазақстанда АЭС салуды қолдаған. Президент Тоқаев АЭС-ті халықаралық консорциум салуы керек деп мәлімдеген.

Экологтардың көбі елде АЭС салуға қарсы. Олар атом электр станциясын салуға қолайлы орын деп айтылып жүрген аймақтағы Балқаш көліне АЭС кері әсер етеді деп есептейді. АЭС салуды жақтаушылар негізінен энергия тапшылығын алға тартады.

Иран сыртқы істер министрі Аббас Аракчи Израиль шабуылы жалғасып жатқан тұста Тегеран АҚШ-пен келіссөз жүргізбейтінін мәлімдеді.

Аракчи Вашингтонды Израильге көмектесіп отыр деп тағы айыптады. Бұған дейін АҚШ соққыға қатысы барын жоққа шығарған.

Дегенмен БАҚ-тың жазуынша, Вашингтон мен Тегеран арасында байланыс бейресми деңгейде жүріп жатыр. Атап айтқанда, дереккөздерге сүйенген Reuters Аракчи мен АҚШ президентінің уәкілі Стивен Уиткофф арасындағы телефон әңгіме жөнінде жазды.

Бүгін, 20 маусымда Женевада Иран сыртқы істер министрі мен АҚШ-қа НАТО бойынша одақтас бірнеше елдің сыртқы істер министрлері кездеседі. Израиль Иранға соққы жасай бастағаннан кейін олар Тегеранды ядролық бағдарлама бойынша келіссөзге оралуға шақырған. Ақпаратқа қарағанда, Аракчидің ұшағы Женеваға ұшып кеткен, ал тегерандағылар Израиль шабуылдамайтынына уәде алғанын мәлімдеді.

Бұған дейін Ұлыбритания сыртқы істер министрі Дэвид Лэмми АҚШ мемлекеттік хатшысы Марко Рубиомен кездескен. Кездесуден соң Лэмми X желісінде қазір дипломатиялық шешім табатындай мүмкіндік пайда болғанын – оған шамамен екі аптадай уақыт барын айтты. Sky News хабарлауынша, Женевада Ұлыбритания сыртқы істер министрі Иранға АҚШ-тың “сәлемдемесін” тапсырмақ.

Бір күн бұрын АҚШ президенті Дональд Трамп Иранның ядролық нысандарына соққы жасау операцияларына АҚШ қосыла ма, жоқ па, екі аптада белгілі болатынын айтқан. Трамптың мәлімдемесінде қазір келіссөз жүргізу мүмкіндігі бар екендігі жазылған.

Ал Тегеранның ресми позициясы айқын – ол ядролық қару жасамайтындығын растауға дайын, бірақ ядролық зерттеулерден бас тартпайды.

Жұмаға қараған түні Израиль мен Иран тағы бір-бірін соққылады. Иран баллистикалық ракеталармен соққы жасаған. Атып түсірілген ракетаның бір бөлшегі Израильдің оңтүстігіндегі Беэр-Шева қаласына түсіп, ірі өрт болған. Бірнеше адам зардап шеккен. Тұрғын үйлер мен кеңселер де бүлінген.

Израиль әскері жұмаға қараған түні Ирандағы бірқатар нысандарға жойғыш ұшақ және дрондармен соққы жасағанын мәлімдеді. Израиль әскерінің баспасөз қызметінің хабарлауынша, Тегерандағы ракета шығаратын бірнеше өнеркәсіпке шабуыл жасалған. Бұған қоса, Тегерандағы қорғаныс инновациясы мен зерттеулер ұйымының (SPND) штаб-пәтеріне де соққы жасалған.

Израиль Иранға ядролық қару жасауға бөгет жасайтынын мәлімдеп, өткен жұмадан бері соққы жасап келеді. Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттік жұма күні Израиль шабуылының салдарынан Арактағы ядролық реактор ірі зақымдалғанын растады. Атап айтқанда, ауыр суды өңдеу кешенінің негізгі элементі бұзылған. Израиль өзге де ядролық нысандарды бомбалаған. Әзірге бұл соққылар Иранның ядролық бағдарламасын тоқтата алды ма, жоқ па, әзірге белгісіз.

Өткен жұмадан бері құқық қорғаушылардың мәліметінше, Израиль соққысынан бірнеше жүз адам қаза болған, арасында жоғары лауазымды әскери тұлғалар мен ядролық қаруға қатысы бар ғалымдар, бейбіт тұрғындар бар. Израильде 20-дан астам бейбіт тұрғын қаза болған, арасында Украинаның бірнеше азаматы бар.

Ақтөбе қаласының №3 соты 1986 жылы Желтоқсан оқиғасына қатысқан 64 жастағы тұрғынды 40 жылдан кейін саяси қуғын-сүргін құрбаны деп таныды. Бұл жөнінде Жоғарғы сот хабарлады.

Соттың айтуынша, Ақтөбе тұрғыны 1985 жылы Қазақ мемлекеттік университетінің философия және экономика факультетіне түскен. Алайда 1986 жылы 18 желтоқсанда оны “Желтоқсан оқиғасына қатысты” деген күдікпен құқық қорғау органдары ұстаған. Оны ізінше босатқанмен сол үшін оқудан шығарып, өзі мен әйелін қудалаған.

Соның салдарынан отбасы моральдық және материалдық қиындықтарға тап болған.

Биыл ол “1986 жылғы Алматыдағы Желтоқсан оқиғасына қатысуына байланысты саяси қуғын-сүргін фактісін тану туралы” сотқа арызданған.

“Ақтөбе қалалық N3 соты істі зерттей келе, арызданушының шынымен де 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасына қатысқанын және саяси қудалауға, оның ішінде еңбек құқықтарын шектеуге ұшырағанын анықтаған. Бұл мән-жайлар университет пен Алматы қалалық прокуратурасының архивтік анықтамаларымен, сондай-ақ куәлердің айғақтарымен расталған. Азаматтық процестік кодексінің 306-бабын және «Жаппай саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау туралы» Заңның 2-бабын басшылыққа ала отырып, сот талап қоюшыны 1986 жылғы оқиғаға байланысты саяси қуғын-сүргін құрбаны деп таныды” деп жазылған сот хабарламасында.

1986 жылы 17-18 желтоқсанда Мәскеудің Қазақстан басшылығына республикаға беймәлім, бұрын Ресейдің бір облысын басқарған партия шенеунігін тағайындау туралы шешіміне қарсылық білдіріп Алматының орталық алаңына шыққан қазақ жастарының шеруін совет билігі қатыгездікпен басып-жаншыды. Алматыдағы жастар наразылығы Кремльдегі орталық биліктің өктемдігіне қарсы СССР-дегі көлемді наразылықтың біріне айналды. Осы оқиғадан бес жыл өткенде Совет одағы тарады. Коммунистік партия "қазақ ұлтшылдығы" деп баға берген жастар шеруіне қатысушылар кейін ақталып, Желтоқсан оқиғасы қазақ жастарының азаттық жолындағы күресі ретінде тарихқа енді.

19 маусымда Маңғыстау облысы Қарақия ауданы шекарадағы “Болашақ” темір жол станциясы маңынан белгісіз ұшқыш аппарат табылды деп жаздыLada басылымы. Полиция ешкімнің зардап шекпегенін айтқан.

“Қандай да бір зиян келген жоқ. Оқиғаның жай-жапсары анықталып жатыр” деді полиция өкілдері басылымға.

Маңғыстау облысынан дрон алғаш рет табылып отыр. Бұған дейін Батыс Қазақстан облысындағы бірнеше елді мекендерге дрон құлаған еді.

18 ақпанда Бөкей ордасы ауданы Ұялы ауылының маңына ұшатын аппарат құлаған.

18 наурызда тағы бір дрон Тасқала ауданы аумағына құлағанын Атамекен ауылының тұрғындары хабарлаған. Заттың ұзындығы – 300 см.

24 наурызда Жанібек ауданы аумағынан дрон бөлшектеріне ұқсас заттар табылған. Екі күннен кейін Жәнібек ауданынан тағы дронға ұқсас аппарат табылды.

BES.media басылымы Ұялыда табылған дронның пішіні Ресейдің "Орлан-10" дронына ұқсас деп жазды. "Рособоронэкспорт" сайтының мәліметінше, мұндай дрон жер мен су бетін қашықтан бақылауға, GSM базалық станциялары мен ұялы байланыс желілерін анықтауға арналған.

Батыс Қазақстан облысы аумағынан 18 ақпан мен 18 наурызда табылған дронға ұқсайтын екі заттың фотолары әлеуметтік желіде жарияланған.

Маусым айының басында қорғаныс министрлігі БҚО-ға құлаған дрондар Ресейге тиесілі екенін, оларды жалға алынған полигонда сынақ кезінде ұшырғанын мәлімдеген.

Қазақстанның Ресеймен шекаралас аудандарында бұрын әскери зымыран қалдықтары бірнеше рет табылған. Ресейдің Астрахан облысында Капустин Яр әскери полигоны орналасқан. 2018 жылы жазда Батыс Қазақстан өңіріне құлаған зат сол полигоннан ұшырылған зымыранның бөлшегі екені анықталған.

19 маусымда Павлодар облысында ұйытқыған қатты желден зардап шеккендер 16 адамға жетті, бір әйел қаза болды. Бұл жөнінде жергілікті төтенше жағдай басқармасы хабарлады.

Ақсуда көліктің алдында жағында отырған 57 жастағы әйел адамға ағаш құлап, кеудесін тіліп өткен. Әйел адам сол жерде жан тапсырған. ТЖД мәліметінше, зардап шеккендердің үшеуі – бала.

Облыста ондаған ғимарат бүлінген. Бірнеше елді мекенде жарық өшіп қалған. Қазір жарық пен байланысты қалпына келтіру жұмыстары жүріп жатқаны хабарланды.

Ақпаратқа қарағанда, желдің жылдамдығы 43м/с жеткен. Облыста қатты желден кейін қалыпқа келтіру жұмыстарына 300-ден астам адам, 103 техника жұмылдырылған.

Вашингтон Ирандағы жағдайға араласу мәселесі бойынша шешімді алдағы екі аптада қабылдайды. АҚШ президенті Дональд Трамптың мәлімдемесі 19 маусымда Ақ үйдегі брифинг кезінде оқылды. Одан Fox News тікелей эфирде хабар таратты.

Трамптың сөзінше, "келіссөз жүргізу мүмкіндігі болғандықтан" осындай мерзім таңдалған. Ақ үйдің баспасөз хатшысы Кэролайн Левитт "келіссөзге кім араағайын болуы мүмкін?" деген сұраққа жауап бермеді.

"Президент Трамп Ирандағы биліктің ауысқанына мүдделі ме?" деген сұраққа Левитт Трамп Иранда ядролық қару болмағанына мүдделі деп жауап берді.

"Трамп Иранмен тіке қақтығыстан қашып отыр ма?" деген кезде президент "дипломатиялық шешімге сүйенеді, бірақ күш қолдануда қорықпайды" деді.

Левиттің сөзінше, Иранның ядролық қару жасауға барлық мүмкіндігі бар. Енді бұл мәселе саяси шешім болып қалды деді ол. Егер Иранның рухани көсемі Әли Хаменеи мақұлдаса, Тегеран "бірнеше аптада" атомдық қару жасап шығара алады. Трамптың пікірінше, мұны қалған елдер, оның ішінде Ресей де қаламайды.

Украина ұлттық полициясы оппозициялық блогер, "Бәсе" YouTube-арнасының авторы Айдос Садықовтың қазасына күдіктілер Украинадан шығып кетіп, оларға іздеу жарияланғандықтан сотқа дейінгі тергеуді тоқтатқан. Бұл туралы Азаттыққа Украина бас прокуратурасы хабарлады.

Украина тарабының мәліметінше, істе Қазақстанның К және Ж есімді азаматтары күдікті. Прокуратура тергеу кезінде күдіктілердің Украинаға қалай келіп кеткені, қылмысты қалай жасағаны анықталды.

"Күдіктілердің кінәсі дәлелдермен, яғни, камераларға, регистраторларға түскен видеоматериалдармен, күдіктілердің сөзімен, сот сараптамасымен, биологиялық материалдармен толық дәлелденді" дейді Украина бас прокуратурасы.

2024 жылғы 18 маусымда бір миллионнан астам жазылушысы бар оппозициялық "Бәсе" YouTube-арнасының авторы Айдос Садықовты Киевтегі үйінің маңында атып кеткен. Басына оқ тиіп, ауыр жараланған белсенді 2 шілдеде ауруханада көз жұмды.

Сол кезде Украина бас прокуратурасы Садықовтың қазасына қазақстандық Алтай Жақанбаев пен Мейрам Қаратаевты күдікті ретінде атаған. Кейін Қазақстан билігі Жақанбаев елге оралып, өз еркімен берілді деп хабарлаған.

Украиналық адвокат Дмитрий Моргун мамыр айында "Бәсе" арнасына берген сұхбатында Украина жағы Қазақстанға бір жыл ішінде үш рет сұрау салғанын, Қазақстанның құзырлы органдары тиісті дәрежеде қимылдамай отырғанын айтқан. Үш сұраудың негізгісі былтыр желтоқсанда берілген.

Биыл көктемде Садықовтың жесірі Наталья Садықова "Республика" басылымына Украина органдарының мәліметіне сүйеніп, Қазақстан Алтай Жақанбаевты ешқайда кетпеу туралы қолхатпен босатып жібергенін айтқан. Садықованың сөзінше, Қазақстанның құқық қорғау органдары "аталған тұлғалардың қастандыққа қатысын дәлел болмағандықтан қазақстандық прокурорлар тергеу амалдарын жүргізуден бас тартқан".

Маусым айының басында Қазақстан бас прокуратурасы Азаттыққа жолдаған жазбаша жауабында "сотқа дейінгі тергеу амалдары басталғанын, тергеу құпиялығына байланысты басқа ақпарат жарияланбайтынын" айтты.

Садықов пен әйелі Наталья Садықова Қазақстаннан кетіп, Украинадан босқын мәртебесін алған. Ерлі-зайыпты Киевте жүріп "Бәсе" YouTube-арнасын ашып, Қазақстан билігін ашық сынайтын видеолар жариялап жүрген. Қазақстан ерлі-зайыпты Наталья және Айдос Садықовтарға іздеу жариялаған еді.

Былтыр Наталья Садықова күйеуінің қазасына Қазақстан билігін айыптап, қастандық "Тоқаевтың арында" деп мәлімдеген. Астана қастандықтың артында Қазақстан билігі тұр деген айыптауды жоққа шығарған. Қазақстанның тиісті органдары аталған іс бойынша мәліметті өте сирек береді.

Азаттық ашық дереккөздерден күдіктілерге тиесілі деген нөмірлерді тауып, ол нөмірлер өзге адамдардың телефондарында "арнайы жасақ", "собр", "капитан", "снайпер" немесе "Алтай Сырбар КНБ", "Алтай КНБ" деген қосымша ақпаратпен сақталғанын анықтаған еді. ҰҚК Азаттыққа Қаратаев пен Жақанбаев ҰҚК құрамында жұмыс істемейтінін, одан басқа ақпарат бере алмайтынын мәлімдеген.

АҚШ мемлекеттік департаменті шетелдіктерге студенттік виза беруді қайта қалпына келтіреді. Бірақ өтініш иелерінің әлеуметтік желі аккаунттары ашық болуы керек. Бұл жөнінде Associated Press агенттігі жазды.

Жабық аккаунт тексерістен жалтару немесе онлайн-белсенділікті жасыру талпынысы ретінде қарастырылмақ. Консулдардың ішкі нұсқаулықтарында олар “АҚШ-тың азаматтары, мәдениеті, үкіметі, институттары немесе негізгі принциптерін жек көру белгілері” бар кез келген жайтқа назар аударуы керек деп жазылған.

Мамыр айында Трамп әкімшілігі студенттік визаға жазылуды тоқтатып, өтініш иелерінің әлеуметтік желідегі аккаунттарын тексеруді күшейтуді бұйырған еді. Бұл университеттер мен наразылықты бақылау талпынысымен байланысты.

Әкімшілік оған дейін де әлеуметтік желіні тексеру бойынша белгілі бір талаптарды енгізген. Алайда ол көбіне Израильдің Газа секторындағы әрекетке қарсы наразылық шараларына қатысқан АҚШ-қа оралған студенттерге қатысты болған.

Бұл жаңалыққа қазақстандық кейбір шенеуніктер жылдам реакция білдірді. Мысалы, ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек АҚШ-тан студенттік виза алғысы келетін қазақстандықтарға әлеуметтік желідегі аккаунттарын тазалауға кеңес берген.

“Барлық студенттерімізге аккаунттарды тазалап, сақ болуларыңызды ескерткім келеді. Бұл виза беретіндерге қатысты” деді бейсенбі күні Саясат Нұрбек сенат кулуарында. Оның сөзінен “Власть” үзінді келтіреді.

АҚШ-та қанша қазақстандық оқитыны жөнінде мәлімет жоқ. Бұған дейін ғылым және жоғары білім министрлігі АҚШ-тың танымал Гарвард университетінде "Болашақ" бағдарламасымен 7 қазақстандық оқып жатқанын айтқан.

18 маусымда Петербург халықаралық экономика форумында Ресей басшысы Владимир Путин мұнай экспорттауда Ресейге тәуелді Қазақстанның оны әртараптандыру талпынысы туралы да пікір білдірді.

“Экспортталатын Қазақстан мұнайының негізгі көлемі Ресей арқылы өтеді. Негізгісі. Бұл Каспий құбыр консорциумы арқылы [тасымалданады]. Басқа жолдар арқылы да тасымалданады. Қазақстаннан экспортталатын мұнайдың барлығы-дерлік Ресей арқылы өтеді. Бірақ біз Қазақстанның әртараптандыруға мүдделі екенін түсінеміз және мұны жеңілдетуге, көмектесуге дайынбыз” деді ол.

Қазақстан мұнайының басым бөлігі ресейлік Каспий құбыр консорциумы арқылы халықаралық нарыққа жол тартады.

Ресей Украинада соғыс бастағалы бері Қазақстан билігі балама жолдар, оның ішінде Баку – Тбилиси – Жейхан құбыры туралы жиі айтатын болған. Кейінгі уақытта осы бағытта тасымал көлемі артқанымен, әлі де болса Каспий құбыр консорциумы (КҚК) арқылы өтетін көлеммен салыстырғанда әлдеқайда аз. Былтыр Баку – Тбилиси – Жейхан құбыры Қазақстаннан 1,5 миллион тонна мұнай қабылдады. Сол уақытта үкімет жоспарында мұнай тасымалын жылына 20 миллион тоннаға дейін ұлғайту көзделіп отырғаны айтылғанымен, нақты мерзімі аталған жоқ.

Қазақстандық сарапшылар үкіметті Ресейге тәуелділікті азайтуға шақырып, аймақта жанжалдар күшейе қалған жағдайда ондай тәуелділіктің зор қауіп-қатер тудыратынын ескерткен.

Сәрсенбі күнгі форум кезінде Путин Қазақстанмен "одақтастық қатынас" қалыптасқанын айтып, Қазақстанды Ресейге ең жақын мемлекеттердің бірі деп атады. Ол екі ел арасындағы тауар айналымы артқанын атап өтіп, "95% ұлттық валютада жүргізілетінін" алға тартты.

Ол сонымен бірге Қазақстанда АЭС салу мәселесін де қозғап "бізде Қазақстан мен Өзбекстанның қатысуымен үшжақты жобалар көп. Атом энергетика саласында ірі жобалар пайда болуы мүмкін" деді.

Жуырда Қазақстан атом энергиясы жөніндегі агенттік елде алғашқы АЭС салу бойынша халықаралық консорциумның көшбасшысы болып ресейлік "Росатом" танылды деп мәлімдеген. Онсыз да экономикалық жағынан Ресейге тәуелді Қазақстанда бұған дейін азаматтық қоғам өкілдері мен саясаттанушылар АЭС-ті Ресей салатын болса, Қазақстан оған энергия және саяси тәуелді болып қалады деп алаңдаушылық білдірген. Кейбір энергетика сарапшылары "АЭС Қазақстанды Ресейге байлап қояды", "ол қысым құралы болуы мүмкін" деген де қауіп айтқан. Ал ресми Астана Қазақстан қоғамына АЭС-ті таңдау шешімінің саяси астары жоқ деуге сендіруге тырысып келеді.

Каспий құбыр консорциумы (КҚК) дрон соққысына байланысты Украинаға қарсы шағым түсіреді. КҚК-ның бас директоры Николай Горбан ақпан айындағы дрон соққысынан консорциуымға 2,7 млрд рубль (шамамен 34 млн доллар) көлемінде шығын келгенін мәлімдеді.

Оның сөзінше, консорциум халықаралық құқық субъектісі болмағандықтан тікелей халықаралық сотқа жүгіне алмайды. “Бірақ шағымды түсіруге мүмкіндік беретін процедура бар” деді ол 18 маусымда. Оның сөзінен "Интерфакс" үзінді келтіреді.

Ресейдің Краснодар өлкесіндегі “Кропоткинская” мұнай айдау станциясына ақпан айында дрон шабуылдаған. Нәтижесінде мұнай айдайтын жабдық бұзылған еді. Оны жөндеуге бірнеше ай кеткен. Украина шабуылды мойнына алып, "олар оккупациялық күштерге отын тасымалдауда шешуші рөл атқарды. Соққыдан кейін олар істен шықты. Бұл агрессорды отынмен қамтамасыз етуді едәуір қиындатты" деп мәлімдеген.

Қазақстан мұнайының басым бөлігі осы құбыр арқылы халықаралық нарыққа тасымалданады. Дрон шабуылдағаннан кейін консорциум Қазақстан мұнайын айдау 30 пайыз азаюы мүмкін екенін хабарлаған еді. Қазақстан сыртқы істер министрі мәселені украиналық әріптестерімен дипломатиялық арналар арқылы талқылайтынын айтқан.

КҚК акционерлерінің арасында Қазақстан да (“Қазмұнайгаз” - 19%, Kazakhstan Pipeline Ventures LLC – 1,75%) бар.

Бұған дейін қазақстандық бірқатар депутат Каспий құбыр консорциумына (КҚК) дронмен шабуыл жасағаны үшін Украинаны жауапкершілікке шақыру қажеттігін айтқан. Дегенмен депутаттардың кейбірі бұл үшін басқыншы елмен күресіп жатқан Украинаны кінәлауға болмайтынын жеткізген.

Қарағандының Бұқар жырау аудандық соты қаржы министрлігін сотқа берген белсенді Қосай Маханбаевтың өтінішін ішінара орындады. Бұл жөнінде адвокат Айнара Айдархан Азаттыққа хабарлады.

"Президент резиденциясы мен әкімдік ғимаратына шабуыл жасады" деп айыпталып, 1 жыл 8 айға сотталған Қосай Маханбаев бұған дейін сот үкімінде көрсетілген мерзімнен 2 ай 9 күн артық қамауда отырғанын айтып, министрлікті сотқа берген еді. Ол моральдық өтемақы ретінде 50 млн теңге өндіріп беруді сұраған. Ал 18 маусымда шешім шығарған сот министрлікті Маханбаевқа 2 млн теңге көлемінде өтемақы төлеуді міндеттеген.

Айнара Айдарханның сөзінше, Қарағанды соты Маханбаев пен адвокаты келтірген дәлел-дәйектерге келіскен.

"Алғашқы инстанция біздің жағымызға шығады дегенге күмәндандық. Сот бүгін (18 маусым - ред.) біз келтірген дәйектер заңды әрі даусыз екенін айтып келісті. Бірақ шағымды 2 млн теңге көлемінде жартылай қанағаттандырды. Менің ойымша, бұл тұста бәрібір Жоғарғы сотқа дейін барамыз. Қаржы министрлігі шешімді дауламақ, ал біз өтемақы көлемін арттыруды сұрайтын боламыз. Бірақ қалай болғанда да біз Бұқар жырау аудандық сотының шағым түсіруші Маханбаевтың жағына шыққанына қуаныштымыз" деді адвокат.

Бірінші сот инстанциясы Маханбаевты 1 жыл 9 айға соттаса, апелляциялық инстанция бұл мерзімді 1 жыл 8 ай қылып азайтқан еді. Адвокат бұған дейін апелляциялық соттың үкімі күшіне енсе де, Маханбаев дер кезінде босатылмағанын айтқан еді. Оның сөзінше, Қосай Маханбаевтың денсаулығы сыр бергендіктен қазір ауруханада емделіп жатыр.

Қаржы министрлігі бұл іс бойынша әзірге түсініктеме бермеді.

Қосай Маханбаев – Қаңтар оқиғасында ұсталып, Алматыдағы тергеу изоляторында азапталғандардың бірі. Оны Алматыдағы дүрбелең кезінде оқ тиіп, ауруханада жатқан жерінен полиция алып кеткен. 2022 жылы қазанда Алматы прокуратурасы Маханбаевтың азаптау ісі бойынша полиция қызметкерлері үстінен түсірген шағымын жапқаны белгілі болды.

2023 жылы Қаңтар оқиғасы бойынша айыпталған белсенді Қосай Маханбаев мәслихат депутаттығына кандидат ретінде тіркеліп, куәлік алған еді. Алайда бірнеше күннен кейін прокуратурадан арыз түсіп, Алматының сайлау комиссиясы әуелгі шешімнің күшін жойған. Аумақтық сайлау комиссиясы мұны "тергеуге қысым жасаудан сақтану" деп түсіндірген.

Былтыр маусымда Маханбаевтан өзге "президент резиденциясы мен әкімдікке шабуыл жасады" деген айыппен тағы 10 адам сотталды. Қазан айында апелляция соты үкімге өзгеріс енгізген.

Қазақстанның мемлекеттік қарызы бюджет көлемінен асты. Қазақстанның мемлекеттік қарызы елдің бюджетінен 6,2 трлн теңгеге асып, 32 трлн теңге болды деп мәлімдеді мәжіліс депутаты Елнұр Бейсенбаев.

"Қазіргі кезде мемлекеттік қарыз бюджет көлемінен 6,2 триллион теңгеге асып, 32 триллион теңге болды. Тек осы қарызды өтеу үшін қазынадан жыл сайын 2 триллион теңге жұмсалады, бұл оның қысқаруына еш әсер етпейді” деді Бейсенбаев 18 маусымда 2024 жылдың республикалық бюджеттің атқарылуы туралы үкімет пен жоғары аудиторлық палатаның баяндамаларын талқылау кезінде. Оның сөзінен ҚазТАГ үзінді келтіреді.

Оның айтуынша, фискалдық қателіктер мен қарыздың көбеюі елдің бюджетіне қатер төндіріп отыр. Оның сөзінше, 2025 жылдың басындағы мәлімет бойынша, Қазақстанның сыртқы қарызы $1,5 артып, $168 млрд (86 трлн теңге) болған.

Жуырда Қазақстанның Қытайдан жиыны 6 млрд юань, яғни 425 млрд теңге (836 млн доллар) қарыз алатыны белгілі болған. Былтырғы дерек бойынша, Қазақстан Қытай алдында 4,7 триллион теңге немесе 9,2 миллиард доллар қарызы бар.

Америкалық Carnegie Endowment for International Peace қорының жазуынша, Қазақстанның Қытайға қарызы ЖІӨ-нің 3,5 пайызына тең, сол себепті Астана Пекин алдында өзін еркіндеу сезінеді. Астанаға несие беруші елдер қатарында Қытайдан бөлек Нидерланд, Ұлыбритания, АҚШ, Франция, Ресей және Бермуд аралдары бар.

Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек қорғаныс министрлігінің талапкерлерге қатысты әрекетін заңды деп санайды. Оның сөзінше, оқуға қарағанда әскерге ертерек шақырады, сондықтан университетке түскен талапкерлерді әскерге алып кетіп жатыр.

“Назарбаев университетінің бір студентін әскери комиссариат әскерге алып кеткен. Негізі бұл жерде заң сақталған. Бірақ бізде жоғары оқу орындарына қабылдау мерзімі мен қорғаныс министрлігінің әскери шақыру мерзімі сәйкес келмейді. Назарбаев университетінде [оқуға қабылданғаны жөнінде] шешімді шілде-тамыз айларында жариялайды. Оған дейін [қорғаныс министрлігінің] студент статусына іленбегендерді алып кетуге құқылы” деді Саясат Нұрбек.

Ол қорғаныс министрлігіне мерзімді сәйкестендіру жөнінде ұсыныс бергенін айтты.

Бұған дейін елде Назарбаев университетіне түсуге оқталған бір талапкерді әскерге алып кеткен еді. Ол дайындық курсынан өтіп, жарнасын төлеп, оқу орнынан ресми түрде шақыру алған. Бірақ оны туыстарының сөзінше, ешқандай шақырусыз, ескертусіз әскерге алып кеткен.

Қазақстанда әскерге күштеп әкету жиіледі. Бұған дейін кейбір жерде әскери комиссариат азаматтарды бөлімшеге күштеп әкеткен видеолар тараған. Тіпті оқуда жүрген, әскери борышы заңды жолмен кейінге шегерілгендер де сол ұсталғандардың қатарынан табылған. Бұған дейін заңгер Жандос Мақсатұлы Азаттыққа берген сұхбатында "көшеден ұстап, сүйреп алып кету, көлікке күштеп салу - мұның бәрі заңсыз" екенін айтқан.