Жапон елі туралы сөз айтсақ, осы арал елінің жасыл табиғаты туралы айтпау мүмкін емес. Хоккайдо аралын қоспағанда, жер көлемінің 76,3 пайызында жасыл жамылғы ұстайтын бұл елде сүйектен өтетін суық ауа-райы жоқ. Ауаның дымқылдығы ауру қоздырғыштардың тасымалдануын және таралуын тежесе, дымқыл да саф таза ауамен тыныс алу адам денсаулығына үлкен көмегін тигізері ежелден-ақ белгілі.
Жапон үкіметі әрқашан экологиялық талапты бірінші орынға қоя отырып, елдің экологияның бұзылуынан зардап шекпеуі үшін экологиялық зардаптың алдын қалай алып отырғанын алдыңғы сұқбаттарда айтқан болатынбыз.
Жапон халқының азықтану дағдысы мен негізгі азықтары біздің қазаққа мүлде жат десем, артық емес. Олар біз сияқты бір жегенде тоя жеп, тоя жесе де оя жемейді екен.
Қасымда жүрген жапон жігітінің тамақ жегеніне қарап кейде күлкім де келеді. Жаңа ұстап әкелген бейне бір қоянның көжегіндей шөп-шалам мен құрт-шаянды шұқып жеп, соған «тамақ іштім!» дегені маған қызық та, күлкілі сезіледі.
Тіпті бір күні менімен бірге ет жеймін деп, оның асқазаны ауырып қалды. Оны ауыртып тастағаныма, өзімнің денсаулығымның «мықты» екеніне бір мезет масаттансам да, сол «әлсіз жапонның» менен ұзақ жасайтыны есіме түсіп, көңілім қынжылып қалды.
Ертеңінде ол құрдасыма қалжыңдап: «Жапондар не деген әлсіз, бір асам ет жей алмайсыңдар, шөп пен күрішке жүгіріп, самурайлығың осы ма?» – десем, ол: «Күріш жеген жапонның миы көп, күші аз. Ет жеген қазақтың күші көп, миы аз. Сен сол үшін бізге үйренуге келдің!» деп сөз жағынан сан соқтырып кетті.
Жапондардың күнделікті біздің нанымыз сияқты күрішін айтпағанда, басқа астарын негізінен шикідей не шала, майға емес, суға пісіріп жейді екен. Осылай азықтанудың денсаулыққа пайдалылығы көзіқарақты оқырманға айтпаса да түсінікті жайт. Алайда біздің тұрмыс-салтымыз басқа ғой.
Қазақтың әр тойының құрметті асына айналған «сұм арақ, қу арақ» бұл жақта «саке» атанғанымен, жапондардың денсаулығына «достығы» болмаса, «қастығы» жоқ екен. Орыстың құрамында алкоголы 45-60 пайыз болатын «водкасын» ішіп алып, талай қазақтың бауыры езіліп, бүйрегі бүлінгенін бір құдай ғана біледі. Ал ішіп алып, мас болып, өзін де, өзгені де көлік апатына ұшырату жағдайлары тағы бар.
Ал бұл елде алкоголь мөлшері 25 пайыздан аспайтын «саке» ішетін жапондар «ес-ақылы сау күйінде» ішкі органдары езіліп, арақтың улы азабын шекпей-ақ үйлеріне қайтады екен. Бұл елдің арақ өндірушілерінің де елдің денсаулығын ойлағаны көрініп тұр.
«Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні»: қазақ атамыз: «ауру – астан, дау – қарындастан» дегендей, өз мекенінің жасыл да таза күйін сақтаған жапон халқы эко ортада «әліне қарай ас ішіп», алтын өмірдің қадірлеп өмір сүріп жатыр.
«Бойыңа қарай киім піш, әліңе қарай ас іш!», «Ауру – астан!», «Жаман ауруды жақсы тамақ жоғалтар» деген қазағым сөзді өндіріп айтқанмен, өмірде соны іске асырмай-ақ, «қазақпыз ғой!» деп өз-өзімізді жұбатып, зейнетке іліне бере, «мың күндік ұжымақтан бір күндік өмір артық!» дей тұрып, сол қымбат өмірмен ерте қош айтамыз…
Келесі жолы ұзақ жасаудың үшінші қырына үңілеміз.
Жапон үкіметі әрқашан экологиялық талапты бірінші орынға қоя отырып, елдің экологияның бұзылуынан зардап шекпеуі үшін экологиялық зардаптың алдын қалай алып отырғанын алдыңғы сұқбаттарда айтқан болатынбыз.
Жапон халқының азықтану дағдысы мен негізгі азықтары біздің қазаққа мүлде жат десем, артық емес. Олар біз сияқты бір жегенде тоя жеп, тоя жесе де оя жемейді екен.
Қасымда жүрген жапон жігітінің тамақ жегеніне қарап кейде күлкім де келеді. Жаңа ұстап әкелген бейне бір қоянның көжегіндей шөп-шалам мен құрт-шаянды шұқып жеп, соған «тамақ іштім!» дегені маған қызық та, күлкілі сезіледі.
Тіпті бір күні менімен бірге ет жеймін деп, оның асқазаны ауырып қалды. Оны ауыртып тастағаныма, өзімнің денсаулығымның «мықты» екеніне бір мезет масаттансам да, сол «әлсіз жапонның» менен ұзақ жасайтыны есіме түсіп, көңілім қынжылып қалды.
Ертеңінде ол құрдасыма қалжыңдап: «Жапондар не деген әлсіз, бір асам ет жей алмайсыңдар, шөп пен күрішке жүгіріп, самурайлығың осы ма?» – десем, ол: «Күріш жеген жапонның миы көп, күші аз. Ет жеген қазақтың күші көп, миы аз. Сен сол үшін бізге үйренуге келдің!» деп сөз жағынан сан соқтырып кетті.
Жапондардың күнделікті біздің нанымыз сияқты күрішін айтпағанда, басқа астарын негізінен шикідей не шала, майға емес, суға пісіріп жейді екен. Осылай азықтанудың денсаулыққа пайдалылығы көзіқарақты оқырманға айтпаса да түсінікті жайт. Алайда біздің тұрмыс-салтымыз басқа ғой.
Қазақтың әр тойының құрметті асына айналған «сұм арақ, қу арақ» бұл жақта «саке» атанғанымен, жапондардың денсаулығына «достығы» болмаса, «қастығы» жоқ екен. Орыстың құрамында алкоголы 45-60 пайыз болатын «водкасын» ішіп алып, талай қазақтың бауыры езіліп, бүйрегі бүлінгенін бір құдай ғана біледі. Ал ішіп алып, мас болып, өзін де, өзгені де көлік апатына ұшырату жағдайлары тағы бар.
Ал бұл елде алкоголь мөлшері 25 пайыздан аспайтын «саке» ішетін жапондар «ес-ақылы сау күйінде» ішкі органдары езіліп, арақтың улы азабын шекпей-ақ үйлеріне қайтады екен. Бұл елдің арақ өндірушілерінің де елдің денсаулығын ойлағаны көрініп тұр.
«Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні»: қазақ атамыз: «ауру – астан, дау – қарындастан» дегендей, өз мекенінің жасыл да таза күйін сақтаған жапон халқы эко ортада «әліне қарай ас ішіп», алтын өмірдің қадірлеп өмір сүріп жатыр.
«Бойыңа қарай киім піш, әліңе қарай ас іш!», «Ауру – астан!», «Жаман ауруды жақсы тамақ жоғалтар» деген қазағым сөзді өндіріп айтқанмен, өмірде соны іске асырмай-ақ, «қазақпыз ғой!» деп өз-өзімізді жұбатып, зейнетке іліне бере, «мың күндік ұжымақтан бір күндік өмір артық!» дей тұрып, сол қымбат өмірмен ерте қош айтамыз…
Келесі жолы ұзақ жасаудың үшінші қырына үңілеміз.
