Хадиша АҚАЕВА

Жарыққа миллиардтаған несие жұмсаған қалада көше неге тас қараңғы?

Өскемен мен Семей қалалары 2022 жылы екі облысқа бөлініп кетсе де, ортақ проблемалар зардабын тартып келеді. Соның бірі – қаланы жарықтандыру мәселесі. 2017 жылы екі қаланың көше шамдарын жетілдіріп, "Лас-Вегастай жайнатуға" Еуропаның қайта құру және даму банкінен 3,6 млрд теңге несие алынған. Қазір ол қарыз "халық ақшасынан" төленіп жатыр, бірақ ондаған көшедегі мыңдаған шам әлі жанбайды.

Өскемен мен Семейдің тас қараңғы көшесі. Жарыққа бөлінген ақша қалай жұмсалды?

Өскемен мен Семей қалаларының көше шамдарын жетілдіріп, "Лас-Вегастай жайнатуға" 2017 жылы Еуропаның қайта құру және даму банкінен 3,6 млрд теңге несие алынған. Қазір ол қарыз "халықтың ақшасынан" төленіп жатыр, бірақ ондаған көшедегі мыңдаған шам әлі жанбайды.

Петропавлға көп су келе жатыр. Қазіргі ахуал қандай?

Солтүстік Қазақстан облысында тасқынға байланысты жағдай ауыр деген ақпарат тарады. Петропавлға қарай көп мөлшерде су ағып келе жатыр, тағы 219 елді мекенге тасқын қаупі төніп тұр. Кейбір ауылдардың электр желісін мұз қиып, жарық өшкен. Облыстағы Сергеев су қоймасы 170 пайыз суға толды.

"Көктем келсін, көре жатармыз". Тасқынның алдын алуға болар ма еді?

Қаза тапқан, хабарсыз кеткен адамдар, эвакуацияланған мыңдаған тұрғын, тұтасымен суда қалған елді мекендер, суға кеткен сансыз үй жануары мен қыруар шығын – Қазақстанда биыл көктемде халықты әбігерге салған және әлі жалғасып жатқан тасқынның зардабы осындай. Оның алдын алуға болар ма еді?

Тендер ойнатылды, арық бітелген күйі жатыр. Семейді неге су басты?

Абай облысының әкімшілік орталығы Семей қаласының көшелерін және қала маңындағы ауылдар мен ықшамаудандардағы бірнеше жер үйді су басып жатыр. Жергілікті билік күн күрт жылып кеткендіктен осылай болды десе, қоғам белсенділері мен судан зардап шеккендер бұған ауа райының қатысы жоқ деп біледі.

Қар суы тұрғындарды әбігер қылды

Қазақстанның бірнеше өңірінде — Алматы, Абай, Жетісу, Ұлытау облыстарында су тасып, үйлер мен жолдар бүлінді. Басқа аймақтарда да қарғын судан қауіп бар. Азаттық тілшісі Семейде су басқан үйдің ауласына барып, зардап шеккендермен сөйлесті.

"Дәнікеннен құныққан жаман". Мемлекет халықтың зейнетақы жинағын неге жұмсайды?

Қазақстан үкіметі халықтың зейнетақы жинағын инвестициялық жобаларға пайдалануды жалғастырып келеді. Алдын ала деректерге сүйенсек, енді 1,5 трлн теңгенің әңгімесі шығып отыр. Мемлекет елдің зейнетақы жарнасын ҚТЖ-ға жүк вагондарын сатып алуға және кәріз құрылысын салуға жұмсауды ұйғарған. Оған қоса, БЖЗҚ-дан ақша алу жолы да таза емес. Болашақ зейнетақыма деп ақша жинап жатқан қазақстандықтар бұдан ұта ма, жоқ ұтыла ма?

Семейдегі саяжай тұрғындары баспанасыз қалуы мүмкін

Семейде "Шығыс" саяжайының жүзден аса тұрғыны үйлерін заңдастыруды талап етіп, наразылыққа шықты. Бау-бақша аумағында жылдар бойы тұрып жатқан жұрт жалғыз баспанасынан айырылып қаламыз ба деп қорқады. Қала жоспарының жобасы бойынша, саяжайдағы үйлер күрелуі мүмкін.

"Еш пайдасы жоқ". Міндетті медициналық сақтандыру жүйесіне жұрт неге наразы?

Бұдан төрт жыл бұрын Қазақстанда міндетті медициналық сақтандыру жүйесі енгізілді. Оған әрбір жұмыс істейтін адамның жалақысынан үш пайызға дейін ақша ұсталады. Бірақ содан бері медициналық қызмет пайдалану жеңілдеген жоқ – сақтандыру қаржысы есебінен көмек ала алмаған жұрт жеке клиникаларға қаралуға мәжбүр. Сайып келгенде, халық нашар жұмыс істейтін МӘМС-ке бір рет, басқа дәрігерге барғаны үшін тағы да ақша төлеп отыр.

Мобильді аударымдар және салық. Өкіметтің дегені іске аса ма?

Қазақстан ураны кімнің қолында?

Тоқаев сыртқы саясатта Қазақстан мүддесін қаншалық қорғай алды?

Жел, күн және... атом? Қазақстанның "жасыл" энергия саласында не болып жатыр?

Қазақстан 10 жылдан астам уақыт бұрын "жасыл экономикаға" көшу тұжырымдамасын қабылдаған. Оған сәйкес, 2050 жылға қарай елде өндірілетін энергияның жартысы су, күн, жел сияқты табиғи (жаңғыратын) қуат көздерінен алынуға тиіс. Оған елдің әлеуеті "жоғары" деп айтылды. Азаттық осы сала қазір қандай күйде екенін анықтап көрді.

"Қарметтің" жаңа инвесторы. Андрей Лаврентьев деген кім?

Қарағанды метталургия комбинатының жаңа инвесторы қазақстандық бизнесмен Андрей Лаврентьев екені мәлім болды. Тегі үндістандық инвестор Лакшми Миттал 1995 жылдан бері иелік еткен ірі кәсіпорынды басқаруға келген Лаврентьев деген кім? Ақшаны қайдан тапқан? Кіммен байланысы бар?

"Қазып жатқанына үш жыл болды, әлі дым жоқ". Абай облысындағы су мәселесі

Ресми мәліметте Абай облысы 91,9 пайыз сумен қамтылған деп көрсетілген. Жаңа тексеру барысында халықтың тек 41 пайызы ғана орталық су құбырының игілігін көріп отырғаны анықталды. Көптеген ауылдың халқы жылдар бойы су күтіп жүрсе, кейбіріне су желісі құжат жүзінде ғана тартылған.

"Арселордың" Қазақстандағы 28 жылы мен Митталдың болат қорыту империясының өрлеуі

Тегі үнді британ миллиардері Лакшми Митталдың компаниясы активтерін мемлекетке беріп, Қазақстаннан кетіп жатыр. Елде отыз жылға жуық жұмыс істеген компанияның кетуіне Қарағанды облысындағы көмір шахталары мен ірі металлургия комбинатындағы адам өліміне апарып соққан апаттар себеп болды.

Ауыл әкімін сайлады, ал аудан шешімді жоққа шығарды. Ақтоғайдағы сайлау жыры

Қазақстан ауыл әкімдерін сайлаудан соң іле-шала аудан мен облыстық маңызы бар қалалар әкімін тікелей сайлауға дайындалып жатыр. Астана мұны биліктің бір орталыққа шоғырлануының алдын алатын шара деп есептейді. Бірақ жергілікті жұрттың қалауын жоққа шығаратын амалдар да бар екен.

Арнайы экономикалық аймақта салықтан босатылған кімдер?

Азаттық Қазақстанда бар 14 арнайы экономикалық аймақта (АЭА) тіркелген 300-ден астам компанияны зерттеп шықты. Мұндай фирмалар арнайы тәртіппен жұмыс істейді: көп салық төлемейді және басқа да жеңілдіктер алады. Осы тізімде Қазақстанға белгілі адамдар мен олардың туыстары көптеп кездесті.

Назарбаевтар, Ізбастин, Құлыбаев және басқалар: кімнің компаниясына салық төлемеуге рұқсат етілген?

Қазақстанда 14 арнайы экономикалық аймақ (АЭА) бар. Оларда тіркелген резидент-компаниялар көп салықтан босатылған әрі бұдан басқа да жеңілдіктерге ие. Азаттық осы артықшылықтарды пайдаланып жүрген 300-ден астам компанияны зерттеген кезде тізімнен елге танымал адамдар мен туыстары көптеп кездесті.

Семей кинотеатрында қудалау туралы сөйлеген белсендіні соттап жатыр

Алаш қайраткері, ақын, жазушы Міржақып Дулатұлы жайлы "Оян, қазақ" фильмінен соң кинозалда сөйлеген семейлік белсенді Елдос Досановты полиция сотқа тартып жатыр.