1991 жылы қыркүйектің 29-ында контр-адмирал Владимир Варович Югославия армиясындағы басшылықтан Хорватия жағалауын атқылау туралы бұйрық алады. Адмирал бұйрыққа бағына алмады, бірақ оны орындауға міндетті екенін түсінді.
КОНТР-АДМИРАЛ БАРОВИЧ
Варович одан бұрын армияны Пула портынан шығару туралы келіссөз жүріп жатқанда: «Жауапкершілік менің мойнымда тұрғанда ешқандай талқандау болмайды. Егер Пула мен Истрияны жою туралы бұйрық алсам, жауапкершілікте бас тартамын» деген еді.
Хорватия жағалауын атқылау туралы бұйрық берілген кезде Барович уәдесінде тұрды – флотының қаруын хорват жағалауына бағыттаудың орнына өзіне қарата атып, өмірімен қоштасты.
Барович ең үлкен құрбандыққа барды: басқалардың өмірін сақтап қалу үшін өз өмірін қиды. Ол өлер алдындағы жазбасында өзіне және еліне ешбір жамандық жасамаған хорват халқына шабуылдау офицер ретінде беделіне және черногориялық ретінде атына кір келтіретінін жазған.
Студенттік жатақхана Караджичтің атымен аталған, ал Баровичтің атында көше немесе ғимарат жоқ.
Бұрын Югославия құрамында болған елдерде қазір әр бала босниялық сербтердің жетекшісі болған, Гаагада геноцид пен адамзатқа қарсы қылмыс жасағаны үшін сотталған Радован Караджичті біледі, бірақ адмирал Барович туралы естігендер аз. Паледегі студенттік жатақхана Караджичтің соғыс кезінде штаб-пәтері болғаны үшін соның атымен аталған. Ал Черногория, Хорватия немесе Сербияда Баровичтің атында көше немесе ғимарат жоқ.
Өзіне қол жұмсап қаза тапқан кезде Барович 52 жаста еді. Оның ажалы туралы Далмация газеттері жазды, France Presse агенттігі қысқаша хабар берді. Черногориядағы Херцег-Новиге жерленген адмиралдың қазасы туралы айтылмады. Сол кезеңде оған таң қалудың керегі жоқ еді. Бірақ Варовичтің қоғам алдында лайықты орнын алмағаны жүрек ауыртады.
Сол оқиғадан ширек ғасыр өткен соң «Азаматтық альянс» үкіметтік емес ұйымы Черногория астанасы Подгорицада адмирал Баровичтің құрметіне кампания өткізіп жатыр. Олар ел президенті Филип Вуяновичтен Баровичті өлгеннен кейін берілетін атаққа ұсынуды сұрады, бірақ әлі ешқандай жауап келмеді.
ГЕНЕРАЛ ДИВЯК
Халқының абыройы мен беделін сақтап қалу үшін көп еңбек еткен армия офицерінің бірі – генерал Йован Дивяк. Белградта туған этникалық серб, Югославия армиясының офицері Дивяк 1992 жылдың сәуірінде Боснияда соғыс оты тұтанғанда бірнеше ай бұрынғы Баровичтің халін құшты.
Югославия армиясы мен серб әскері Сараево маңына жиналып, бейбіт тұрғындарды ату туралы бұйрық алғанда Дивяк өз таңдауын жасады. Ол қаланы қорғаушылар сапына өтіп, біраз уақыттан соң қоршауға түсіп, сыртқы әлемнен оқшауланып қалады. Сол кезеңде оның бұл әрекетін өз өміріне қастандық жасау деп түсінуге болар еді, себебі қарулы серб күштері әлденеше есе мықты болатын.
Таң қаларлығы, Сараево қанды қырғыннан аман шықты – Дивяк та тірі қалды. Караджич пен Младич бүкіл Боснияда қанды із қалдырса да, жеңіске жетпеді. Соғыс пен қоршау тағы үш жарым жылға созылды, осы уақытта Дивяк Босния армиясы қолбасшысының орынбасары болды.
Оның іске араласпай қалуына болатын еді, бірақ өздерінен күші басым және қатігез жауға қарсы тұру үшін аянбады. Сербияда оны сатқын деп жариялап, жалған айыппен тұтқындауға бұйрық берілді. Йован Дивяк 2011 жылы осы сербиялық ордер негізінде Венада тұтқындалды. Ол Австрия түрмесінде бірнеше күш отырды, кейін үйқамақта болды, аяғында толықтай ақталып шықты. Австрия соты оған қарсы тағылған айыпты растайтын ешбір дәлел таппады.
Дивяк қазір Сараеводағы үкіметтік емес ұйымда жұмыс істейді, соғыста әкесінен айрылған босниялық балаларға стипендия тағайындаумен айналысады. Дивяктың арқасында сербтер соғыстан кейін Сараевода ұялмай тұруға мүмкіндік алды десек, өтірік айтпаған болармыз.
Ең қиын сәтте ол дұрыс шешім қабылдай білді. Менің серб әріптестерім Сараевода зеңбірекпен атқылауды басқарып, 2011 жылы Сербия үкіметі ақтап алған генерал Младич емес, генерал Дивяк құрметке лайық екенін қашан түсінеді?
Азаттықтың Балқан қызметі Дивяктан Австрияда тұтқындалған кезінде күнделік жүргізуді сұрады. Сондағы бір жазба есімнен кетпейді. «Біздің Балқан түбегі – қайғылы әрі бақытсыз жер. Бақытсыз дейтінім – әлемнің ықпалды күштері, алып державалары оны сан мәрте жаулап алады, қайта босатады, ал қайғылы дейтінім – оның тұрғындары басшыларының айтқанына оңай көне салады» дейді Йован Дивяк.
Дивяк қазір Сербияға отбасын көру үшін де бармайды, себебі оны дереу тұтқындайды. Жаппай қырып-жоюға қарсы шықса да, оны бұрынғыдай сатқын санайды. Сараевода оны қарапайым адамдар қатты құрметтейді, бірақ Босния армиясының басшылығы мен үкіметі немқұрайды қарайды. Балқандықтардың нағыз қаһармандарын тани алмай отырғаны мұңды да бақытсыз көрінеді.
Гордана Кнежевичтің мақаласын ағылшын тілінен аударған – Динара Әлімжан.
